نقد ابتنای اقتصاد اسلامی بر مطلوبیت گرایی دوساحته؛ درآمدی بر تکلیف گرایی دینی

یکی از برخوردهای معمول محققان اقتصاد اسلامی با نظریه مطلوبیت اقتصاد نیوکلاسیک، قرار دادن مولفه های اسلامی همچون انفاق، وقف، خمس و زکات و امثال آنها در کنار مولفه های تابع مطلوبیت اصلی است. این تغییر که با افزودن مولفه های ساحت اخروی انسان مسلمان همراه است، گویا به جهت رفع نقص نگاه اقتصاددانان نیوکلاسیک به انسان و تلاش در جهت تولید نظریه مطلوبیت اسلامی صورت پذیرفته است. این نوآوری ناقص، سطحی و التقاطی -که آن را میتوان ناشی از ضعف روش شناختی اقتصاد اسلامی به حساب آورد- زمانی مهم جلوه میکند که عده ای از همین محققان اقتصاد اسلامی با تمسک به تقریری لذت گرایانه از نظام اخلاقی اسلام و بدون کمترین توجهی به اصول موضوعه و ارزش های نهفته در مبانی این نظریه، به دنبال تبیین و توجیه فلسفی آن برمی آیند. در این مقاله از منظری درون دینی به تبیین اشکالات و تناقضات مطلوبیت گرایی دوساحته پرداخته شده است، اما تمام اهتمام بر این بوده تا در نقد و بررسی اشکالات پیشگفته به معرفی تکلیف گرایی دینی به عنوان مبنای اخلاقی اقتصاد اسلامی پرداخته شود. به نظر میرسد با توجه به تعالیم اسلامی، نظریه اخلاقی مختار، بهتر از مفهوم پرتناقض مطلوبیتگرایی دوساحته میتواند مبین قاعده رفتاری یک انسان مسلمان باشد.

کلیدواژه ها:

لذت گرایی ، مطلوبیت گرایی دوساحته ، تکلیف گرایی دینی ، فلسفه اخلاق