اهمیت مطالعات ژیومورفولوژی در برنامه ریزی محیطی در راستای دستیابی به آمایش سرزمین (مطالعه موردی: حوضه آبخیز مراوه تپه)

آمایش سرزمین، علم و دانش سازماندهی منطقی و عقلانی جنبه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی حفاظت و توسعه محیط زیست را شامل می شود. هدف اساسی آن توسعه مناطق و روابط متقابل درونی و برونی آنها، استفاده معقول از منابع، ارزشمندسازی میراث انسان ساخت (محیط زیست انسانی) و غیر ساخته (محیط زیست طبیعی) ترمیم و تقویت محیط زیست، هماهنگی های افقی و عمودی در سطوح مختلف را شامل می شود. به عبارت دیگر سیمای موجود آتی توسعه یافتگی منطقه را از لحاظ محورهای توسعه و قطب های توسعه ترسیم می نماید. توسعه فیزیکی فرآیندی است که طی آن محدوده های فیزیکی شهر و روستا فضاهای کالبدی آن در ابعاد افقی و عمودی و در طول زمان از نظر کمی و کیفی افزایش می یابد. برای تعیین بهترین جهت توسعه از هفت عامل موثر در روند رشد توسعه فیزیکی مناطق مسکونی واقع در حوضه آبخیز مراوه تپه استفاده شده است که این شاخص ها عبارتند از: زمین شناسی، شیب زمین، آب و هوا، توپوگرافی و عوارض طبیعی، فاصله از رودخانه، کاربری اراضی و خاک شناسی است. ابزارهای اصلی این تحقیق، نقشه توپوگرافی 1:25000 و نقشه زمین شناسی 1:100000 تهیه شده توسط سازمان زمین شناسی کشور بوده است. در این تحقیق سعی بر آن است ضمن در نظر گرفتن متغیرهای موثر بر مکان استقرار مناطق مسکونی مورد مطالعه، به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS با استفاده از این متغیرها، مناطق بهینه توسعه فیزیکی مناطق مسکونی مکانیابی شوند. با توجه مطالعات انجام شده در وضع موجود می توان گفت که جهت رشد و توسعه این شهر باید تاثیر تمام عوامل فوق را در نظر گرفت بدون توجه با آنها توسعه در آینده با مشکلات عدیدهی مواجه خواهد شد. بنابراین از نظر زمین شناسی منطقه مورد مطالعه بر روی رسوبات منفصل نظیر لس ها، رسوبات ساحلی و نهشته های منفصل بستر رودخانه ی تشکیل داده است که این رسوبات در برابر توسعه فیزیکی شهر که باعث افزایش بار ناشی از شهرنشینی می شود، خیلی ضعیف می باشند. بنابراین در ساخت وساز شهری نیاز به فونداسیون عمیقی دارد تا مقاومت بیشتری در مقابل زلزله داشته باشد. از نظر آب و هوا میزان دما از شرق به غرب و از شمال به جنوب کاهش پیدا می کند و میزان بارندگی برعکس دما از شرق به غرب و از شمال به جنوب افزایش پیدا می کند. مهمترین رودخانه که از داخل این حوضه عبور می کند، رودخانه اترک می باشد. باید در ساخت و ساز به حریم آن توجه شود. از نظر کاربری اراضی بیشتر منطقه را مرتع تشکیل داده و تنها در قسمت جنوب حوضه جنگل وجود دارد. بنابراین برای توسعه و ساخت وساز مناطق مرتع پیشنهاد می شود. از نظر شکل و وضعیت توپوگرافی و شیب اراضی در پهنه منطقه سه حوزه جلگه ای، کوهپایه و کوهستانی قابل تشخیص است که بیشتر حوضه را جلگه ای با شیب کم تشکیل می دهد که از نظر توسعه شهری مطلوب بوده است.

کلیدواژه ها:

ژیومورفولوژی ، آمایش سرزمین ، مکانیابی بهینه ، حوضه آبخیز مراوه تپه