دگردیسی کالبدی میادین شهری؛ نمونه موردی: میدان ایستگاه دزفول

میدان توقفگاهی روانی است. محلی است برای مکث، تامل و درنگ؛ محلی برای دیدن و دیده شدن. فضایی است برای تبلور حیات جمعی شهروندان یک شهر. با روند تجددگرایی که در دوران پهلوی صورت گرفت، بافت های کهن شهری به واسطه خیابان کشی های چلیپایی از هم گسیخته شد و بسیاری از فضاهای شهری که بستر تعاملات اجتماعی شهروندان بودند را به عرصه ای با کیفیت متفاوت تبدیل کرد. در این میان، میدان های شهری به عنوان بخشی مهم از فضاهای شهری سرزنده، از این تغییرات بی نصیب نماندند.مطالعات صورت گرفته پیرامون سیر دگردیسی میدان های شهری از دیروز تا به امروز، ما را به این نکته رهنمون می سازد که فضایی که در اختیار عابران پیاده و ساکنان یک محله و در مقیاسی بزرگتر یک شهر بود؛ به عرصه ای برای تک تازی اتومبیل ها مبدل شده است. در یک جمع بندی می توان گفت که میدان در تغییر تدریجی و بطیی و منظم خود به گذار از میدان به فلکه تغییر حالت داده است. مطالعه حاضر، میدان ایستگاه در شهر دزفول را مورد مداقه قرار می دهد و سیر دگرگونی های کالبدی میدان را با استفاده از رصدهای میدانی و مصاحبه با شهروندان مقیم در محله علی مالک(صبیون) بررسی می نماید و در پایان دگردیسی کالبدی را تبیین می کند. نتایج این تحقیق حاکی از آنست که میدان ایستگاه در ابتدا فضایی وسیع را در بر می گرفت. فضایی که حیات اجتماعی محله علی مالک در آن متبلور بود، اما با گذار از سنت به تجدد و تغییرات ایجاد شده در ساخت فضایی شهر دزفول و بالطبع در خیابان منتهی به میدان ایستگاه (منتظری)، موجب شده است تا میدان در سیر تحول خود به فلکه ای که خاصیت تفرق پذیری دارد تغییر شکل بدهد و در دگردیسی بنیادین خود تبدیل به گره ای ترافیکی شود.به نظر می رسد با ادامه روند دگردیسی میدان به فلکه، عملکردی که از آن انتظار می رود؛ تنها خاصیت تسهیل هر چه بیشتر حرکت ماشین ها است. برای جلوگیری از این اتفاق راهی به جز بازگشت به عملکرد اولیه میدان که همان وجود فضایی مکث برای انسان ها و به وجود آمدن ارتباطات اجتماعی است، وجود ندارد. موید این دیدگاه بافت با ارزش تاریخی-فرهنگی محله، پیاده راه بودن پل با ارزش تاریخی-فرهنگی قدیم، ارتباط قوی پارک ساحل غربی شهر با راسته بازار محله، نزدیکی و دسترسی سهل و ساده میدان به مرکز شهر و همچنین چند عملکردی بودن محله (مسیر حرکت نهادهای اجتماعی) و بسیار دیگر نکته ها هستند.

کلیدواژه ها:

دگردیسی کالبدی ، دزفول ، میدان شهری ، دگردیسی میدان ، میدان ایستگاه