ترجمه و سه راهی تقلید، تحدید و اقتباس: نگاهی به الگوهای ترجمانی پیشرفت

در نتیجه آشنایی فرهنگی و فکری ایران با غرب در قرن سیزدهم هجری، گفتمانی سربرآورد که راهکار پیشرفت ایران را در الگوبرداری از غرب میدانست. بخشی از این گفتمان دین را عامل عقبماندگی جامعه و فرهنگ میدانست و به تاسی از تجربه غرب، راه پیشرفت را در دینزدایی و رواج اندیشهها و الگوهای غربی میدید. در واکنش به این گفتمان غربگرا، گفتمان دیگری شکل گرفت که بر حفظ هویت دینی و ملی تاکید داشت و آن را در منافات با پیشرفت نمیدانست. به عقیده بانیان این گفتمان، شیفتگی در برابر هرآنچه که در غرب تولید شده است و پذیرش غیرنقادانه آن، میتوانست باعث گسست و اضمحلال فرهنگی و هویتی شود و صرفا به پیشرفت های ظاهری بیانجامد. در این میان، ترجمه به عنوان یکی از ابزارهای مهم انتقال علمی و فرهنگی نقش دوگانهای بازی کرده است. از یک سو، راه را برای ورود عقاید و اندیشههای غربی و پیدایش غربگرایی افراطی باز کرده و از سوی دیگر ایران را با پیشرفت های علمی و صنعتی کشورهای پیشرفته آشنا کرده است. هدف از مقاله حاضر، بررسی سه رویکرد متفاوت به ترجمه از بعدی کلان و فرامتنی، و دلالتهای آن برای پیشرفت اجتماعی و فرهنگی است. رویکرد نخست، ریشه در مفهوم ترجمه تقلیدی ، واردات عقاید غربی به شکلی که هست، و غربگرایی مفرط دارد. رویکرد دیگر، پرهیز از هرگونه ترجمه، اتکای صرف به خود، و تلاش به پیشرفت از درون است. رویکرد سوم، ترجمه انتقادی یا اقتباسی است و باور به گذراندن علم، عقاید و اندیشههای غرب از صافی فرهنگ خودی به منظور انطباق آن با زیستبوم فرهنگی و اجتماعی با در نظر گرفتن شرایط و مختصات خاص آن است. به بیان اخص، مقاله حاضر تلاشی است برای پاسخ به این سوال که آیا راه پیشرفت از غربگرایی و ترجمه/تقلید از الگوهای غربی میگذرد، یا از اتکا به خود و تلاش برای پیشرفت از درون بدون استفاده از ترجمه، یا تلفیقی از این دو، یعنی ترجمه نقادانه و اقتباسی از پیشرفت های دیگری و تلاش متکی بر خود و از درون برای پیشرفت

کلیدواژه ها:

غرب گرایی ، بومی گرایی ، پیشرفت ، ترجمه