بررسی تغییرات رطوبت خاک و بارش و تاثیر آنها بر تولید غبار در منطقه بین النهرین در فاصله سالهای 2001 تا 2014

هواویزها ذرات ریز جامد یا مایع معلق در هوا هستند که ابعاد آنها بین چند نانومتر تا چندده میکرومتر متغیر است. غبار یکی از انواع هواویزهاست که بر سلامت جامعه و زندگی روزمره اثر میگذارد. کمربند غبار از منابع مهم تولید گرد و غبار در زمین محسوب میشود. ایران در مرکز ناحیه ای با بیشترین چشمه های غبار قرار دارد. چشمه غبار جلگه دجله و فرات بیشترین تاثیر را در ایجاد طوفان های غباری در غرب ایران دارد. فعالیتهای غباری منطقه بین النهرین از سال 2001 تا 2014 با استفاده از داده های عمق اپتیکی هواویزها در طول موج 550 نانومتر از سامانه MODIS deep blue و فعالیتهای رطوبت خاک و بارش در همین بازه زمانی با استفاده از داده های سیستم GLDAS و ماهواره TRMM بررسی شده اند. در ماه های آوریل،می، ژوین و جولای بیشترین میزان عمق اپتیکی هواویزها و در ماه های دسامبر، ژانویه، فوریه و مارس بیشترین مقدار رطوبت خاک و بارش وجود دارد. همچنین در سال 2008 مقدار عمق اپتیکی هواویزها در ماه های غبارآلود به بیشترین مقدار خود در 14 سال گذشته رسیده درحالیکه میزان بارش در همین سال کمترین مقدار را داشته است. شیب مثبت میانگین عددی آهنگ تغییرات عمق اپتیکی هواویزها در ماههای پرغبار حاکی از افزایش میزان عمق اپتیکی هواویزها و شیب منفی میانگین عددی آهنگ تغییرات رطوبت خاک و بارش در ماههای پربارش بیانگر کاهش رطوب خاک و بارش در سالهای اخیر در منطقه است. بررسیها نشان میدهد مقدار بارش در منطقه با میزان رطوبت خاک رابطه مستقیم و میزان بارش و رطوبت خاک با عمق اپتیکی هواویزها رابطه معکوس دارند. کاهش بارش در منطقه در سالهای اخیر باعث خشکی منطقه و افزایش غبار در این ناحیه شده است.

کلیدواژه ها:

عمق اپتیکی هواویزها ، رطوبت خاک ، بارش ، سامانه MODIS deep blue ، ماهواره TRMM ، منطقه بین النهرین