بررسی شاخصه های طراحی الگوى مسکن مناسب در بافت قدیمی میدان انقلاب زنجان با هدف ارتقاء قابلیت زندگى شهرى

مسکن به عنوان سرپناه یکی از حقوق اولیه و از ضروری ترین نیازهای انسان است و تمامی افراد یک جامعه بدون درنظر گرفتن نژاد جنسیت طبقه اجتماعی و سوابق اخلاقی باید از آن بهره مند باشند. این نوع نگرش به مسکن مفهوم عدالت اجتماعی را در ذهن متبلور می سازد. در این راستا دستیابی به مسکنی که زندگی سالم را برای شهرنشینان به ارمغان می آورد مفهوم مسکن مناسب را در تداعی می کند. مسکن مناسب دلالت بر فضایی سکونتی دارد که تمامی شاخص های کمی و کیفی برای یک زندگی مطلوب را برای شهروندان در تمامی مناطق شهری را مهیا کرده باشد در نتیجه بافت های فرسوده و قدیمی شهر نیز از این امر مستثنی نبوده و نخواهند بود. آنچه امروز با آن مواجه ایم این است که در دل شهرهای قدیمی بافتی از هم پاشیده و فرسوده وجود دارد که به مکان هایی مملو از بیماری های اجتماعی، فقر و بدون حداقل استانداردهای زندگی شهری که رغبتی به زندگی برنمی انگیزد تبدیل شده اند که باید برای آنها برنامه ای تدوین کرد.( شماعی و پوراحمد، 1384، 36 ) مسکن و فضاهای وابسته در بافت های فرسوده شهری از این تغییرات بی اثر نبوده و این امر خود موجب جابه جایی جمعیت و مهاجرت ساکنان قدیمی از این بافت ها و جایگزین شدن افرادی با حس تعلق کمتر در فضای سکونتی بافت فرسوده شهرها شده است و کیفیت مسکن و فضاهای سکونتی را کاهش داده است و به معضلات کالبدی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی در این بافت ها دامن زده است. بافت های فرسوده شهری علی رغم درگیر بودن با مسایل و مشکلات حاد متعدد، دارای پتانسیل ها و ظرفیت های بالایی برای توسعه می باشند. این پهنه ها سهم قابل توجهی از اراضی شهری و سرمایه های زیربنایی شهر را شامل می شوند که جزو سرمایه های محدود شهر محسوب شده و لازم است حداکثر بهره برداری از آن ها صورت بگیرد عدم توجه به فعالسازی این ظرفیت ها و بهینه سازی وضعیت مسکن در این بافت ها می تواند هزینه های سنگینی از جنبه های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و... به شهر و محیط پیرامونی آن وارد نماید. علاوه بر این موضوع ، بافت های فرسوده در قسمت مرکزی شهرها، بهترین پهنه های شهری از نظر دسترسی به مراکز فعالیت و خدمات شهری را شامل می شوند که در صورت احیا می توانند بسیاری از نیازهای سکونتی ساکنان شهرها و جمعیت روبه رشد آن ها را تامین نمایند. اقشار و گروه های مختلف اجتماعی متناسب با شرایط و ویژگی های خود، نیازها و خواسته های مخصوصی را از محل سکونت خود انتظار دارند. توانپاسخگویی به این نیازمندی ها از عوامل تعیین کننده در میزان رضایتمندی ساکنان از محل سکونت خود بوده و از این طریق می تواند بر کیفیت سکونت در بافت های شهری اثرگذار باشد.شهر زنجان نیز مانند سایر شهرهای کشور در جریان توسعه خود، پهنه هایی را ایجاد کرده که شرایط نامطلوبی گریبانگیر آنها است. قسمت هایی از بافت مرکزی شهر پیرامون هسته اولیه و توسعه های ابتدایی در این محدوده در جریان ورود مقطعی ارزش های جدید به زندگی شهر و ساکنان آن، ارزش پیشین خود را از دست داده و به تدریج فرسوده شدند. اقدامات نسنجیده و مداخلات گسترده کالبدی نیز به ابعاد این فرسودگی دامن زده است.پیشینه تاریخی غنی و پربار این شهر در طول حیات خود همواره نقش تعیین کننده ای در سطح منطقه ای و ملی بر عهده داشته است. نقش و هویت تاریخی شهر زنجان این فرصت را برای این شهر به وجود آورده است تا بتوند با اتخاذ راه کارهای مناسب، ارزش های گذشته را متناسب با نیازهای روز احیا نموده و از این طریق رونق و پویایی حیات شهر و شهروندان را افزایش دهد. لذا ما در این پژوهش به دنبال طراحی الگوهای مسکن مناسب با در نظر گرفتن شاخصه های ارتقا دهنده کیفیت زندگی هستیم تا بتوانیم ضمن توجه به شاخصه های رضایتمندی و هویت مداری و حس تعلق و کیفیت و ... به طراحی الگوهای مناسبی در حوزه مسکونی بافت قدیمی منطقه شمال غربی میدان انقلاب زنجان برسیم که ارتقا دهنده قابلیت زندگی شهری در این منطقه باشد.

کلیدواژه ها:

سکونت ، طراحی الگوی مسکن ، کیفیت محیط ، قابلیت زندگی ، رضایتمندی ، زنجان