مبادی نظری ترادف مفهومی صفات حقیقی خداوند از منظر ابن سینا و شیخ احسایی

در غالب کتب فلسفی، پس از نقد دیدگاه شاعره و معتزله در باب صفات خداوند ادعا می شود و دیدگاه مورد اتفاق اهل حکمت، قول به عینیت صفات کمالیه با ذات مقدس واجب تعالی است. اما با قدری تامل در آثار متفکران شیعی، اختلاف نظر قابل توجهی در مقامتحلیل عینیت صفات با ذات ملاحظه می گردد. یکی از این نظرات، قول به ترادف مفهومی صفات حقیقی خداوند می باشد که با صراحت تمام و بدون هیچ شایبه تردید در آثار برخی اندیشمندان صاحب مکتب- همچون ابن سینا وشیخ احسانی- مطرح شده است. در این نوشتار پس از طرح موجز نظریه مشهور عینیت صفات با ذات در نزد متکلمان شیعی و گمانه زنی در مبادی تصوری و تصدیقی آن ابتدا محذورات پذیرش این قول از سوی ابن سینا و احسانی واکاوی گردیده و سپس کلمات این دو متفکر پیرامون عدم مغایرت مفهومی صفات ذاتی واجب تعالی مورد مطالعه قرار گرفته است. در این راستا مشخص می شود، پیش فرض های مشترک قاتلان نظریه مزبور دو چیز است؛ یکی اعم بودن مفهوم صفت از عرض که ایشان را از قاتلان به نفی صفات متمایز نموده و دیگر، اصل امتناع انتزاع مفاهیم متعدد از حقیقت بسیط که مانع از پذیرش تمایز مفهومی صفات در ساحت ذات باری شده است.

کلیدواژه ها:

اتحاد مصداقی ، مغایرت مفهومی ، عینیت ، صفات با ذات ، بساطت ذات ، التزاع مفاهیم متعدد