لعن و نکوهش در نهج البلاغه

یکی از ویژگیهای زبان نهج البلاغه، تعلیلی بودن آن است. یعنی علی (ع) در بسیاری ازموارد علت بروز وقایع و یا علت رویکرد خویش را ذکر نموده اند. ازسوی دیگر وجود عباراتی با مضمون لعن یا نکوهش در نهج البلاغه مخاطب را با یک سوال اساسی مواجه میسازد که اگر لعن دربردارنده مفهوم طلب دوری از رحمت خداوند است ، این درخواست امام چگونه با سایر ابعاد شخصیتی ایشان سازگار است چراکه در سراسر نهج البلاغه اوج توجه و محبت و دلسوزی ایشان نسبت به افراد و حتی حیوانات مشهودست. بنابراین ضرورت درک علت صدور عباراتی با مضمون لعن در نهج البلاغه با استناد به کلام حضرت امیر و نیز دیدگاه شارحین، امری درخور توجه است. عدم آگاهی به شان صدور و بستر تاریخی کلام امام ویا بی توجهی به معنای گوهری عبارات و کاربرد آن نزد عرب در زمان حیات علی ع مخاطب را دچار چالشهایی از قبیل اتخاذ رویکرد افراطی یا تفریطی در رد یا پذیرش این بیانات، بکارگیری توجیهات غیراصولی در تبیین غرض امام ، مصادره به مطلوب نمودن و تحمیل عقاید خویشتن برکلام امام مینماید . لذا لازم است پس از وقوف به صحت سند عبارات فوق و دریافت تحلیل امام از بکارگیری این مضامین ونیز بررسی بستر تاریخی و شان صدور کلام امام و مفردات الفاظ لعن، موضوع لعن و نکوهش در نهج البلاغه مورد واکاوی قرارگیرد و با استخراج دلایل بکارگیری این عبارات، به بررسی ابعاد و اثرات روانشناختی و جامعه شناختی موضوع از دیدگاه علی (ع) و شارحین پرداخته شود. در این پژوهش کتابخانه ای، توصیفی-تحلیلی، پس از استخراج تمامی مصادیق لعن و نکوهش(توبیخ) در نهج البلاغه به36مورد دست یافته، که ذیل چند عنوان کلی با پرهیز از رویکرد متعصبانه بعلت و اثرات بکارگیری این مضامین پرداخته شده بنحوی که با احصاء و کنارهم قرار دادن کلیه مصادیق، به نگاهی جامع دراین خصوص دست یابیم.

کلیدواژه ها:

لعن ونکوهش ، لعن در کلام علی ، سب و لعن ، وجه تعلیلی نهج البلاغه