سیری در تحولات ژئوپلیتیک

ژئوپلیتیک از سال 1433 ه.ش یعنی زمانی که برای اولین با به عنوان یک درس در برنامه دوره فوق لیسانس دانشگاه تهران جای گرفت تا امروز (1383) که در هیأت یک علمی و فعال، علاقه مندان را به دور هم گرد آورده تا به بحث و بررسی درباره دستاوردهای ژئوپلیتیکی خود بپردازند. دوره های پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشنه است. البته من بنا ندارم که تحولات ژئوپلیتیک را در ایران مورد بررسی قرار دهم که آن به مجالی دیگر نیاز دارد؛ بلکه هدف بررسی تحولات ژئوپلیتیک در طول قرن بیستم است. در طی قرن بیستمف ژئوپلیتیک از دیدگاه جغرافیایی- سیاسی که بر پایه جبر محیطی و داروینیسم اجتماعی عمدتا به صورت ابزاری در دست قدرتهای استعمارگر درآمده بود، به یک دانش میان رشته ای پویا در عرصه جهانی تبدیل شده است. اگر بخواهیم یک بررسی واقعی از این دوره های پرفراز نشیب بنماییم، بهتر است وجه دانشگاهی و علمی ژئوپلیتیک را از وجه سیاسی- کاربردی آن جدا نماییم. چون این دو وجه همواره با هم هماهنگ نبوده اند، به این صورت که زمانی که ژئوپلیتیک از نظر دانشگاهی غیر فعال و در حال سکوت بود، بهره برداری از ان در سیاست و توسط سیاست سازان خارجی صورت می گرفت؛ ولی در هر حال این دو وجه بسان دو روی یک سکه بهم مرتبط هستند.