ترمیم شکاف دیجیتالی با گسترش خدمات آموزشی و فرهنگی در کتابخانه های عمومی

هدف: شکاف دیجیتالی مفهومی است که از دهه 1990 به حوزه فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی وارد شده، و به فرصت های نابرابر گروه های مختلف اجتماعی در دسترسی به این فناوری ها اشاره دارد. مقاله حاضر به مرور این مفهوم می پردازد و راهکارهایی در زمینه نقش کتابخانه های عمومی در ترمیم آن ارایه می دهد. روش: نمونه ای هدفمند متشکل از 28 کتابخانه عمومی هفت کشور انگلیس یزبان (امریکا، انگلستان، کانادا، استرالیا، ایرلند، نیوزیلند و آفریقای جنوبی)، که اقداماتی در زمینه عبور از شکاف دیجیتال پیش بینی کرده اند، انتخاب شد. سپس، با کمک تحلیل محتوای کیفی وب سایت این کتابخانه ها مطالعه شد و اقدامات پیشنهادی آنها مورد بررسی قرار گرفت. در پایان، بر پایه تحلیلی مبتنی بر مرور آثار و توجه به گزیده ای از اقدامات به عمل آمده، راهکارهایی برای ترمیم شکاف دیجیتالی پیشنهاد گردید. یافته ها: بر پایه میزان برخورداری کتابخانه های عمومی از امکانات رایانه ای و برخورداری کاربران آنها از مهارت های سواد اطلاعاتی چهار سطح شکاف دیجیتالی (عمیق، نیمه عمیق، متوسط و سطحی) شناسایی شد. یافته ها نشان می دهد که مهمترین راهکار در ترمیم شکاف دیجیتالی توجه به رویکرد آموزشی و توسعه خدمات جانبی کتابخانه ها است. راهکارهای دیگر در این زمینه عبارتند از: تجهیز منابع و امکانات رایانه ای، ظرفیت سازی سخت افزاری و نرم افزاری برای ارتقاء نظام های رایانه ای موجود، بازنگری در خط مشی مجموعه سازی، فراهم آوری امکان دسترسی کاربران به خدمات اینترنتی، ایجاد خدمات غیر حضوری مانند میز مرجع الکترونیکی، برگزاری کارگاه های سواد اطلاعاتی، ایجاد و روزآمدسازی وب سایت کتابخانه و ترغیب کاربران به استفاده از خدمات وبی، تعامل با نهادهای آموزشی و تشویق کاربران به استفاده از خدماتی که در آنها از ابزارهای نوین اطلاعاتی استفاده شده است. ارزش و اصالت: با وجود اهمیت موضوع شکاف دیجیتالی و انتشار منابع انگلیسی فراوان در این زمینه، تاکنون در منابع فارسی به این موضوع توجه کافی نشده است. بر این اساس، انتشار این مقاله می تواند تا حدودی برای تولید منابع فارسی مرتبط در این زمینه مفید باشد.

کلیدواژه ها:

شکاف دیجیتالی ، کتابخانه های عمومی ، سواد اطلاعاتی ، خدمات کتابخانه های عمومی