تحلیل ژیوپلیتیکی منابع انرژی ایران وهمگرایی منطقه ای  مطالعه موردی منابع گاز طبیعی

در میان سوختهای فسیلی آمارها نشانگر افزایش جایگاه گاز در سبد انرژی جهان است. گستره جغرافیایی کشورهای همسود در بخش آسیای مرکزی،دریای خزر و خلیج فارس دارنده بیشترین منابع گازی جهاناند.با توجه به کاهش حجم منابع نفتی در سراسر جهان،پیامدهای اندک منفی زیست محیطی گاز،قیمت پایین آن،الزام پیمانکیوتو به کاستن از منابع آلودهگر با منشا فسیلی،اقبال به بهربرداری از منابع گازی در حوزههای مختلف افزایش داده است. ایران دومین دارنده ذخایر گازی جهان پس از روسیه است که واسطه دسترسی به آبهای آزاد و کانونهای بزرگمصرف و تولید در مناسبات بین المللی،منزلت ژیو پولیتیک خاصی میتواند داشته باشد.مولفههای متعدد داخلی و خارجی دخیل در انتقال گاز ایران از منطقه پارس جنوبی به شرق آسیا به ویژه هند و پاکستان فرصتهای ژیوپولیتیکی کشور را به چالش کشاندهاند. نویسندگان مقاله بر این باورند که ایران باید به تدوین دستور کار ژیوپولیتیکی بپردازد که هم جوابگوی مشکلات و مطالبات منطقهای و جهانی باشد و به گونه مطلوب برآورنده منافع ملی باشد اقتصاد جهانی بشدت در حال وابسته شدن به گار طبیعی است و این منبع انرژی همچنان پیشروترین جزءتشکیلدهندهء انرژی مصرفی اولیهء جهان طی دهههای آتی خواهد بود.بنابراین،کنترل بر منابع انرژی گازی وراههای ترانزیت آن اکنون به یکی از ابزارهای قدرت تبدیل شده است.بر این اساس،کشورهای دارنده و تولیدکننده ی این محصول میتوانند از این ابزار اقتصادی برای رسیدن به اهداف سیاسی و همچنین،کسب وجهه در عرصهء بینالمللی استفاده نمایند. بنابراین،ایجاد سازمانی با حضور کشورهای صادرکننده ی گاز به منظور تعیین اهداف وراهکارهای مفید و منطقی برای به حداکثر رساندن منافعشان،امری ضروری و اجتنابناپذیر به نظر میرسد. ازاینرو،بررسی اهداف جمهوری اسلامی ایران بعنوان صادرکننده ی گاز و شناسایی تحولات ژیوپلتیک و ژیواکونومی ناشی از شکلگیری اوپک گازی در سطح منطقهای و تاثیر آن بر سیاست و اقتصاد کشورهای تولیدکننده و مصرفکننده و نیز نقش آن در روند توزیع قدرت منطقه ای، هم برای کشورهای عرضهکننده و هم برای دولتهای عمده یمصرفکننده، بسیار مهم و حیاتیاست ایران بهدلیل دارا بودن دومین منابع عظیم انرژی )نفت و گاز( و همچنین موقعیت ژیوپلیتیک مناسب؛ یعنی واقع شدن درمیان دو کانون مهم انرژی دنیا )خلیج فارس و دریای خزر( در جایگاه ویژهای از نظر تامین انرژی و امنیتآن قرار گرفته است. انرژی و امنیت آن با توجه به اهمیتی که برای مصرفکنندگان دارد، میتواند به یکی از محملهای پیوند ایران با قدرتهای موثر در نظام جهانی تبدیل شود. برقراری پیوندهای انرژی با کشورهای مهم و تاثیرگذار در عرصهی منطقه ای و بینالمللی، افزون بر منافع اقتصادی، منافع امنیتی قابل توجهی را برای کشور درپی خواهد داشت؛ زیرا این کشورها را در تامین یک کالای استراتژیک ، به میزان قابل توجهی به ایران وابسته میکند. زمینههای انرژی ایران، از جمله فرصتهای پیش روی این کشورها برای تنوع بخشی به بازار بزرگ تقاضایانرژیشان است، اما این کشورها با وجود نیاز بالا به واردات انرژی در طول دههی اخیر، بهدلیل اختلافهای سیاسی، نه تنها پایینترین سطح روابط انرژی را با جمهوری اسلامی ایران داشتهاند، بلکه در مواردی نیز، بهدلیل هم سویی با سیاستهای ضدایرانی آمریکا، مانع از تحقق فرصتهای ژیوپلیتیک انرژی ایران شدهاند. ادامهی این روند با توجهبه جایگاه ایران در امنیت انرژی منطقهای و جهانی به واردات نفت و گاز، در دراز مدت، در راستای اهداف امنیت انرژی کشورهای یاد شده نیست. این پژوهش با روشی توصیفی تحلیلی به تحلیل ژیوپلیتیکی منابع انرژی ایران وتاثیر آن بر همگرایی منطقه ای می پردازد و زمینهها و موانع همکاری های انرژی گاز طبیعی را مورد تحلیل قرار می دهد 

کلیدواژه ها:

ژیوپلیتیک ، انرژی ، امنیت ، همگرایی منطقه ای