بررسی نظام سنتی آبرسانی و آبیاری هم سو با اهداف توسعه پایدار

نظام های سنتی آبرسانی و آبیاری بخشی از گنجینه ی ارزشمند دانش سنتی و بومی هر منطقه می باشد که با نیازهای اجتماعی، فرهنگ و محیط زیست پیرامونش در تعادل و پایداری است. از طرفی نابسامانی ها و بحران های زیست محیطی ناشی از طرح های مدرن آبیاری، توجه متفکران و برنامه ریزان توسعه را به اهمیت دانش سنتی و ارزش کاربردی آن معطوف کرده است. از اینرو هدف این مطالعه بررسی نظام های سنتی آبرسانی و آبیاری می باشد. منطقه ی تحقیق روستای دهلق خدابنده لو واقع در شهرستان صحنه انتخاب شد. در این راستا افراد مرتبط با آبیاری و آبرسانی از طریق روش نمونه گیری(Snowball Sampling) مشخص گردید و طی سه مرحله مصاحبه ی عمیق و نیمه سازمان یافته(Semi-Structured)،آگاهی ها و دانش سنتی مربوط به آبرسانی و آبیاری جمع آوری گردید. نتایج پس مقوله بندی و تجزیه تحلیل های پی در پی به شرح زیر می باشد.1- سازمان اجتماعی نظام سنتی آبرسانی و آبیاری ساده و تعداد افراد و گروه های شغلی کمتراست؛2- رابطه ی آب و زمین عامل اصلی تفاوت نظام های آبرسانی و آبیاری می باشد. در این منطقه زمین عامل محدود کننده است.در حالیکه در مناطق مرکزی محدودیت آب داریم؛3- تقسیم آب بر اساس وسعت زمین انجام می گیرد. واحد آن جفت می باشد؛4-دور آبیاری در این منطقه کوتاه است؛5-طول قنات و عمق مادر چاه آن، کمتر از مناطق کویری و مرکزی است؛6-واحد تقسیمات آب پیچیده نبوده و واحدهای کوچکی نظیر جرعه و فنجان ندارد؛7-حقوق و دستمزد افراد آبیار و میراب براساس جفت زمین(واحد زمینی) پرداخت می شود؛8-در گذشته دستمزد افراد سهمی از محصول بوده و هیچگاه حجمی از آب را به عنوان دستمزد نداشتند؛9-اما در زمینه ی باور و اعتقاد های مذهبی شباهت های با دیگر نقاط ایران دارند.نتیجه گیری کلی : در روستای دهلق دو نوع نظام سنتی(دیم وقنات) و نظام مدرن بهره برداری از چاه، به شکل مناسب،هماهنک و پایداری در کنار هم قرار دارند. می توان آن را تلفیقی از دانش سنتی و مدرن (نظام سنتی و مدرن) دانست. البته مهمترین عامل این تعادل و سازگاری را باید در روحیه ی مشارکت و همیاری مردم این روستا جستجو کرد و اینکه مردم این روستا، قنات را جزئی از زندگی و تاریخ خود می دانند.

کلیدواژه ها:

کاریز(قنات) ، آبرسانی ، آبیاری ، نظام سنتی و دانش بومی