بررسی شرایط اکولوژیکی بر مبنای تولید، وضعیت و گرایش مرتع در نظامهای بهرهبرداری شورایی و مشاعی مطالعه موردی: مراتع قشلاقی شهرستان کلات

مراتع یکی از منابع اساسی تولید، محسوب میگردد که حفظ، احیا و توسعه آن علاوه بر اینکه تولید مستمر و پایدار را به دنبال داشته بخش مهمی از علوفه مورد نیاز دام را تامین میکند و نقش اساسی در حفظ آب و خاک و پایداری اکوسیستم به عهده دارد. یکی از مولفههای مهم اقتصادی و اجتماعی در توسعه روستایی، دامداری و بهرهبرداری از مرتع می باشد که از سالیان دراز در ایران جامعه روستایی به شیوههای سنتی از مراتع بهرهبرداری میکردند. بخش مهمی از مراتع در چارچوب نظامسنتی با دو شیوه شورایی و مشاعی بهرهبرداری میشوند و شناخت دقیق این نظامها در مدیریت و بهرهبرداری مراتع امری ضروری است. بدون شناخت دقیق نظامها، حقوق عرفی و مطالبات مردم، مدیریت مراتع در جهت توسعه پایدار با مشکلات جدی مواجه میشود. این مطالعه به منظور مقایسه و بررسی شرایط اکولوژیکی بر مبنای تولید، وضعیت و گرایش مرتع در دو شیوه بهرهبرداری شورایی و مشاعی، مراتع قشلاقی شهرستان کلات انجام شد. در این راستا شش سامانعرفی از سامانهایعرفی مراتع قشلاقی شهرستان کلات با دو شیوه بهرهبرداری مشاعی و شورایی، انتخاب و با توجه به اهداف تحقیق، فاکتورهای مرتعی تولید، وضعیت و گرایش مراتع مورد مطالعه، اندازهگیری شد. ابزار تحقیق برای تعیین وضعیت، گرایش و تولید علوفه سامانهای عرفی نمونه به ترتیب روش چهارفاکتوری تعدیل شده، ترازوی گرایش و روش قطع و توزین بود، که به صورت میدانی جمعآوری شد. برای پردازش و استخراج دادههای کمی و کیفی از نرم افزار SPSS با بکارگیری روشهای آماری متناسب با سطح سنجش متغیرهای مورد لزوم، استفاده شد. نتایج نشان داد در منطقه مورد مطالعه گرایش مراتع منفی و مراتع با وضعیت عالی وجود نداشت ولی در شیوه بهره- برداری مشاعی که اعمال مدیریت چرایی مناسبتری دارد، درجه وضعیت مرتع بهتر و میزان تولید علوفه افزایش مییابد. نتایج این تحقیق، میتواند مدیران و برنامهریزان منابع طبیعی را در شناخت نظام، چالشهای موجود در مدیریت مرتع و همچنین سیاستگذاری جهت برطرف نمودن این چالشها و ساماندهی و اجرای برنامههای مدیریت پایدار سرزمین یاری نماید.

کلیدواژه ها:

شیوه بهرهبرداری ، فاکتورهای مرتعی ، پایداری اکوسیستم ، مراتع قشلاقی کلات