بازنمایی طنزگونه کنشگران اجتماعی نهج البلاغه بر مبنای مدل انگاره معنایی اجتماعی فان لیوون

دوران خلافت حضرت علی (ع) مقارن با شیوع گسترده بی عدالتی وظلم و ستم در جامعه بود. در چنین شرایطی که انتقاد مستقیم ، اثر عکس در جامعه دارد، طنز اجتماعی در قالبی لطیف اما سوزنده، پای به میدان می گذارد. طنز اجتماعی با تصویر هجوآمیزی که از جهات زشت ومنفی زندگی اجتماعی ترسیم می کند، معایب و مفاسد جامعه و حقایق تلخ اجتماعی،اخلاقی و مذهبی و دیگر جنبه های نادرست آن را به صورت اغراق آمیز ، یعنی زشت و مشمیزکننده تر از آن چه هست به نمایش میگذارد. نوشتار حاضر، به روش توصیفی تحلیلی به بررسی -جایگاه طنز اجتماعی در مدیریت حکومتی حضرت علی (ع) می پردازد. امام (ع) در قالب شیوا و گویای طنز اجتماعی، گروه ها و موضوعاتاجتماعی را زیر رگبار سرزنش و انتقاد می گیرد. البته طنز نهج البلاغه در مقام نقد اجتماع، طنزی تلخ و گزنده است، و از قاه قاه و خنده هایشادمانه دور است، و درواقع تبسمی گریه آور بر لبان می نشاند. به تعبیر دیگر، اشاره و تنبیه اجتماعی است که غفلت را مجازات می کند و هدف آن اصلاح و تزکیه است، نه ذم و مردم آزاری. اساس شکل گیری طنز نهج البلاغه در راستای غفلت زدایی است، امام (ع) با تعابیریطنزگونه می خواهد خواننده یا شنونده را به خود جلب کرده و زشتی ها و نقاط ضعف را به او یادآوری کند، تا اندیشه یک زندگی روشن و ایده آل را جانشین رذالت و پستی کند.

کلیدواژه ها:

امام علی(ع) نهج البلاغه ، طنز اجتماعی ، اقناع