وحدت موضوع و سنخیت معنایی در نصوص قرآنی

یکی از مباحث ارزشمند علوم قرآنی، مسیله تناسب آیات قرآن و سوره ها است. این تناسب و ارتباط در واژگان قرآنی، در درون یک آیه یا آیات هر سوره نمایان است. قرآن کریم از نظر بعد زیبایی شناختی در میان همهی کتابها بینظیر است .نحوهی چینش حروف، تکواژهها،عبارتها و آیهها با وزن و آهنگشان، بیشترین نقش را در آفرینش این پدیده بیبدیل هنری ایفا کرده است . با وجود اینکه آیات سورههای قرآن به ظاهر پراکنده و هر یک مشتمل بر موضوعاتی متفاوت است و با فاصله های زیاد یا کم نازل شده باشند و به همین دلیل پراکندگی در نزول آیات که به جهت مناسبت های گوناگون بوده-طبیعتا-اقتضا می کند میان هر دسته آیاتی که به مناسبتی نازل گشته با دسته دیگر که بهمناسبت دیگری نازل گشته است،رابطه و تناسبی وجود نداشته باشد،و این پراکندگی در نزول بایستی در چهره مجموع آیات هر سوره به خوبی هویدا باشد. اما با توجه به علم، حکمت و هدفداری خداوند، متن قرآن دارای همگرایی موضوعی و محتوایی در جهت هدف تربیتی و هدایتیاست و عناصر محتوایی قرآن همانند اجزای یک ساختمان، به هم پیوسته و ناظر به یکدیگرند. در میان انواع تناسبی که بین الفاظ و معانی قرآن برقرار است . تناسب بین سوره ها و تناسب بین برخی از مجموعه آیات یک سوره که در مواقع مختلف نازل شده اند مورد اختلاف دانش مندان قرآن شناس است . با این طرز تلقی بوده که در میان دانشمندان اسلامی، کسانی کوشیدهاند سورهها را به صورت مجموعی و رویهم رفته بررسی و تحقیق کنند. برخی به این قسم از تناسب قایل بوده و سخت از آن دفاع کرده اند تا جایی که یکی از مفسران، تفسیر خود را نظم الد فی تناسب آلایات و لسور نامیده است. در مقابل ، عده ای نیز چنین تناسبی را به ویژه بین سور قرآن نپذیرفته اند. هر دو اندیشه بر مبانی چندیمبتنی است . اینان با نگاه تازهای که از این دریچه مبارک به حقایق قرآنی دوختهاند، توانستهاند به نتایج گرانباری دست یابند. هدف از این مقاله ضمن بحث از مبانی طرفین و گزارش دلایل موافقان و مخالفان ، خود از اندیشه ی تناسب بین همه ی اجزای قرآن جانبداری کرده و به بیان تناسب بین آیاتی پرداخته است که به ظاهرنامتناسب می نمایند .

کلیدواژه ها:

تناسب سور ، ارتباط آیات ، نظم قرآن ، وحدت موضوعی ، تناسب