علیت از دیدگاه ابن سینا و لایب نیتس

اصل علیت زیر بنای فلسفه ابن سینا را تشکیل می هد. وی این اصل را از مسایل فلسفه اولی میداند و علت و معلول را از عوارض ذاتی و لواحق موجود بما هو موجود مطرح می کند. ابن سینا علل چهارگانه ارسطویی را پذیرفته ولی آن را محصور در چهار قسم نمی داند و تقسیمات دیگری را نیز بیان نموده است که از نوآوری های وی در مساله علیت به شمار می رود. وی از میان علل چهارگانه علت فاعلی را به عنوان علت ایجادی و برتر از علل دیگر مطرح کرده است. همچنین علت غایی را به لحاظ ماهیت مقدم بر علت فاعلی و قابلی و صوری ولی به لحاظ وجودی متاخر از آن می داند. لایب نیتس نیز تلویحا همه علل چهارگانه ارسطویی را قبول داشته اما دو علت فاعلی و غایی را علت نامیده است که این دو علت دو حوزه عملکرد متفاوت دارند که مکمل یکدیگرند. وی حوزه علمکرد علت غایی را وسیعتر از علت فاعلی می داند و از لحاظ وجودی تقدم را به علت غایی می دهد. به اعتقاد وی علت فاعلی برای تبیین پدیده های جهان کافی نیست. هر دو فیلسوف خداوند را هم علت موجده و خالق هستی و هم علت بقای آن می دانند. خداوند در فلسفه لایب نیست دارای اهمیت محوری است وی علیت را صورتی از اصل جهت کافی می داند. مطابق فلسفه لایب نیتس جهان من حیث مجموع باید علت کافیه داشته باشد که باید خارج از جهان باشد که خداست. او به علیت معتقد است. اما تاثیر و تاثر بین دو جوهر مخلوق را انکار می کند. و دلیل آن را بساطت مناد می داند. به همین خاطرعلل اعدادی را نیز نپذیرفته است. اما ابن سینا علل اعدادی به عنوان زمینه ساز شرایط لازم برای پیدایش صورت های جدید جسمانی یا اعراض قبول دارد.

کلیدواژه ها:

اصل علیت ، ابن سینا ، لایب نیتس ، علل اعدادی ، جوهر