مطالعه نقش دخالتهای مجری بر خواص کمی و کیفی فضاهای سبز جنگلی استان مرکزی (مطالعه موردی شهر اراک)

به منظور بررسی نقش دخالتهای مجری و تاثیرات اجتماعی بر خواص کمی و کیفی فضاهای سبز جنگلی استان مرکزی در شهر اراک دو منطقه عمده واجد فضاهای سبزجنگلی شهری با نام های نوار جنگلی شهر اراک و پارک شهید رجایی مجموعا مساحت 221 هکتار متشکل از دو گونه اصلی زبان گنجشک و اقاقیا برای انجام این مطالعه انتخاب شدند با انجام عملیات جنگل گردشی در منطقه برای هر گونه تیمار شامل منطقه با دخالت مطلوب و منظم مجری و تاثیرات اجتماعی زیاد ناحیه با دخالت کم و بدون برنامه و مجری و تاثیرات اجتماعی کم مد نظر قرار گرفت به منظور آمار برداری (با توجه به ساختارهای متفاوت هر منطقه) از دو روش برداشت قطعات نمونه بصورت تراسکت خطی (منطقه نوار جنگلی) و همچنین نمونه برداری به روش سیستماتیک تصادفی (پارک شهید رجایی)استفاده شد.در داخل هر یک از قطعات نمونه مشخصه های کمی مانند قطر برابر سینه ارتفاع کل درخت ارتفاع تاج قطر تاج (در جهت شرقی غربی شمالی و جنوبی ) و همچنین مشخصه های کیفی چون درصد سلامت تاج درصد سر خشکیدگی درصد حضور آفت و مرتبه چند شاخگی اندازه گیری شد.برای تجزیه و تحلیل داده های کمی از آزمونهای T و ترکی (Turkey) و همچنین در مطالعات کیفی از آزمونهای ناپارامتریک K نمونه مستقل (آزمونهای کورسکال والیس و گای اسکور )استفاده شد.به منظور بررسی شرایط خاک منطقه تعداد 7 پروفیل حفر و از هر پروفیل دو نمونه خاک (از اعماق 0-03و30-60 سانتیمتری) برای تعیین مشخصه های فیزیکی و شیمیایی خاک برداشت شد.نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که هر چه ازسمت مناطق با دخالت کم و بدون برنامه به سمت مناطق با دخالت زیاد و منظم پیش میرویم بافت خاک مطلوبتر و همچنین حاصلخیزی خاک افزایش یافته و در مناطقی که گونه زبان گنجشک کاشته شده حاصلخیزی در مقایسه با مناطق جنگل کاری شده با گونه اقاقیا کمتر است از طرفی در درون تیمارهای هر گونه مناسبترین حالت از مجموع مشخصه های کمی و کیفی را در مناطقی می توان مشاهده کرد که بیشترین دخالت مفید و مستمر انجام شده است.براساس نتایج حاصل ازاین تحقیق دخالتهای مجری بویژه به صورت مستقیم و مستمر یکی از فاکتورهای تاثیرگذار بر بهبود خواص کمی و کیفی این دو گونه بود ولی افزایش تاثیرات اجتماعی در عرصه ها منجر به افزایش میزان خسارات بر پایه های درختی شده یود که لزوم انجام فرهنگ سازی مناسب و اثر بخش با توجه به لایه های اجتماعی اثرگذار بر منطقه را بیش از پیش نشان می دهد.همچنین از لحاظ مجموع مشخصه های کمی و شاخص های استقرار جنگل کاری کونه اقاقیا بر زبان گنجشک برتری دارد ولی از لحاظ مشخصه های کیفی و نیز مسایل زیبایی شناختی و تاثیر دید بصری گونه زبان گنجشک در مجموع دارای مزیت بیشتری است پس پیشنهاد می شود به منظور توسعه فضای سبز شهری و جنگل کاری با گونه های پهن برگ در شهر اراک در مواردی که هدف طراحی منظر و مسایل زیبایی شناختی شهری می باشد از گونه زبان گنجشک استفاده شود و در حالاتی که استقرار جنگل کاری و بهبود مشخصه های کمی مد نظر است گونه اقاقیا می تواند انتخاب مناسبی باشد.

کلیدواژه ها:

فضای سبزشهری ، جنگل دست کاشت ، ارزیابی کمی ، ارزیابی کیفی ، استان مرکزی ، شهراراک