سیمای کالبدی شهر اسلامی

پیدایش شهر اسلامی از پدیده های شگفت انگیز قرون وسطی است که مورد توجه بسیاری از خاور شناسان و محققان اسلامی قرار گرفته است. در منابع مختلف برای شهر اسلامی، تعاریف گوناگونی ارایه شده است؛ به طور کلی شهر اسلامی، جایی است که در آن، احکام اسلامی، جاری باشند. شهرسازان بر اساس معماری حاکم بر شهرها، شهر اسلامی را شهری می دانند که جامعه اسلامی و حکومت حقه در آن، وجود دارد. در الگوی شهر اسلامی، عامل مسلط، دین اسلام است و به طور حتم، تمام شاخص ها و عناصر زندگی اجتماعی و کالبدی شهر، بر اساس این عامل، نظام و هویت می یابد. به عبارت دیگر ، شهر اسلامی، قبل از هر چیز یک قلعه ایمان است و از نظر سیاسی و قانون، تابع مقرراتی است که ناشی از شریعت هستند و از این رو، نقش مذهبی شهر بر اهداف نظامی – اقتصادی حکومت های مستقر در آن شهر، اولویت دارد . اسلام هم در دگرگونی شهرهای پیشین موثر افتاد و هم موجد بر پایی و رشد شهرهای جدید با ساختار کالبدی مخصوص به خود گردید . به طور کلی، سه عنصر، انسان، رفتار و کالبد در ایجاد فضای کالبدی شهر، دخیل می باشند. اما در شهر اسلامی، سه عنصر جهان بینی توحیدی ، اخلاق و رفتار اسلامی و عمل و ارتباط اسلامی با عالم در شکل گیری آن، سهیم می باشند. هر یک از عناصر کالبدی شهرهای اسلامی، ارزش، نماد و مظهری از مفاهیم، ارزش هاو تجلی بسیاری از مفاهیم اسلامی می باشند . در این پژوهش به بررسی سیمای کالبدی شهرهای اسلامی پرداخته شده است و سعی بر این است تا عناصر کالبدی اصلی شهرهای اسلامی شناسایی گردند.

کلیدواژه ها:

شهر اسلامی ، سیما ، کالبد ، ریخت شناسی