بررسی ساختار شهرسازی ایرانی -اسلامی

این مقاله با هدف بررسی ساختار شهرسازی ایرانی -اسلامی و به مهمترین عناصر کالبدی تشکیل دهنده آن در ایران پیش و پس از اسلام اشاره ای داشته باشد که بسیاری از این مطالعات فقط به مقاطع خاصی از تاریخ و معرفی مکان های شهری پرداخته شده است. روش تحقیق بر اساس روش توصیفی - تحلیلی می باشد. بررسی روند تغییرات ساختار شهرهای ایران در دو دوره پیش و پس از اسلام مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد. تاثیرات مراکز حکومتی و نظامی در ساختار شهر بسیار بوده است. در واقع ساختار سیاسی شهرهای ایرانی در هر دو دوره با نهاد دین اتباط مستقیمی دارد و عامل دین تاثیری جدی بر ساختار شهری داشته است. توسعه شهرهای ایرانی بر پایه زیرساخت ها و استخوان بندی ظاهری شهرهای قبل از اسلام ،ادامه پیدا کرده است. در این مقاله به بررسی چگونگی تغییر ساختار شهر ایرانی با ورود دین و آیین جدید می پردازد. شهرنشینی در ایران در دوره ساسانی (پیش از اسلام) و دوره صفویه (پس از اسلام) نقش مهمی در روند تمدن ایران داشته است. دوران پیش از اسلام بر اساس طبقات اجتماعی، شهر به دو بخش تقسیم می شد: بخش اول دژ حکومتی و شار میانی که مربوط به حکومت و وابستگان آن است و بخش دوم شار بیرونی و بازار می باشد. پس از ورود اسلام به ایران، جامعه طبقاتی گذشته متلاشی شده و در ساختار شهرها نمود پیدا می کند. شکل گیری ساختار شهر ایرانی پس از اسلام ابتدا بر اساس مرکزیت عمومی شامل مسجد، مدرسه، ارگ و بازار بوده است. تفاوت مکان های جفرافیایی باعث ظهور تمدن های مختلف شهری شده است. شناخت هر پدیده و درک فرایند تاریخی و تحول آن به این دلیل اهمیت دارد که به کمک آن می توان مسایل و سوالات وضع موجود آن پدیده را پاسخ داد و آیندهی آن پدیده را تخمین زد. امید است این پژوهش بتواند گامی رو به جلو در دستیابی به اصول شهر ایرانی -اسلامی بردارد.

کلیدواژه ها:

مفهوم شهر ، شهر اسلامی ، شهر ایرانی ، ساختار شهر ، استخوان بندی شهر