تاثیر آب در معماری تاریخی استان خوزستان (نمونه موردی سازه های آبی شوشتر)

شبکه آبیاری پیرامون شھر شوشتر نمونه ای از مصادیق واقعی گردش آب در متن حیات اقتصادی مردم این سرزمین طی قرون متمادی است که بر حسب مورد پاسخگوی نیازھای کشاورزی، صنعتی و آبرسانی شھری بوده است رودخانه کارون پیش از رسیدن به ھمواری جلگه خوزستان و با وجود بستر صخره ای شھر شوشتر به دوشاخه تقسیم می شود. یکی را رودخانه گرگر یا دودانگه می نامند که از مشرق شھر رو به جنوب جریان دارد و دیگری رودخانه شطیط یا چھاردانگه نام دارد که از شمال شھر به غرب جاری است و با چرخشی به سمت جنوب به موازات رودخانه گرگر جریان دارد و پس از پیوستن به رودخانه دز در نزدیکی بند قیر به رودخانه گرگر می پیوندد. قطعه زمین دو رودخانه گرگر و شطیط را میان آب (مینو) نامیده اند که بیشترین پھنای آن به 11 کیلومتر می رسد و درازای شمالی جنوبی آن بالغ بر 33 کیلومتر است. بنیادی ترین بناھای شبکه آبیاری میان آب بر گرد شھر شوشتر جای دارند که این شھر نیز در شمال دشت میان آب شکل گرفته است. کانال داریون را می بایست سومین شاخه از آب رودخانه کارون به شمار آورد که در آبیاری منطقه میان آب نقش اساسی داشته است. در تاسیسات آبی این حوزه از انرژی آب و نیز بالا نگه داشتن سطح آب در نقاط مختلف به احداث پل بند و کانال ھایی دست کند ھمت گماشته اند. این سازه ھا به صورت دایره ای در گرد شھر شوشتر قرار دارند و به صورت سلسله وار به یکدیگر پیوسته و مرتبط اند، به گونه ای که اگر کار ھر کدام از این سازه ھا مختل گردد کار سازه ھای بعد و قبل از خود را نیز مختل می نماید و سایر سازه ھا نیز به تناوب کارایی خود را از دست خواھند داد.

کلیدواژه ها:

خوزستان ، شوشتر ، آب ، کارون ، تاسیسات