بررسی گزینه های مختلف علاج بخشی و بهینه سازی سد انحرافی دز

سد انحرافی دز منبع تأمین کننده آب مورد نیاز شبکه آبیاری و زهکشی دز در 25 کیلومتری پایین دست سد مخزنی و 6 کیلومتری سد تنظی می دز بر روی رودخانه دز در شهرستان دزفول ( 150 کیلومتری شمال اهواز ) در استان خوزستان احداث شده است. بهره برداری از شبکه آبیاری و زهکشی دز با وسعتی بالغ بر 125000 هکتار از سال 1341 شروع شده است. تاسیسات آبگیری شبکه آبیاری دز بر سد انحرافی از نوع سرریز آزاد بتنی با طول 394 متر و ارتفاع 4 متر از بستر رودخانه می باشد . طراحی و احداث سرریز سد انحرافی دز جهت عبور سیلاب با دبی 6000 متر مکعب بر ثانیه (معادل حداکثر ظرفیت تخلیه سرریزهای سد های مخزنی و تنظیمی ) با آبگیری از طرفین انجام پذیرفته است . ظرفیت آبگیر کانال غربی در ساحل راست ( 157 متر مکعب بر ثانیه ) و آبگیر کانال شرقی در ساحل چپ ( 92 متر مکعب بر ثانیه ) مجموعاً حدود 250 متر مکعب بر ثانیه می باشد . پس از گذشت حدود 45 سال از زمان ساخت و بهره برداری از تأسیسات سد انحرافی دز مشکلاتی بروز نموده که علاج بخشی آن اجتناب ناپذیر گردیده است . طی سالیان متمادی بهره برداری، جزایر رسوبی در دریاچه بالادست سد انحرافی دز پدید آمده که بتدریج در سالهای اخیر بهم پیوستگی پیدا نموده و موجب تشدید رسوب گذاری در آبراهه ساحل چپ (جلو دهانه آبگیر کانال شرقی ) و عدم تأمین دبی مورد نیاز آبگیر شرقی گردیده است . بطوریکه علیرغم وجود این تاسیسات هر ساله انحراف جریان پایه رودخانه به سمت آبگیر شرقی از طریق احداث خاکریزهایی موقت انجام می پذیرد . با وقوع هرگونه سیل در رودخانه خاکریزهای مذکور تخریب و احداث مجدد آنها الزامی می گردد . در این مطالعه ابتدا به بررسی علل بروز رسوب گذاری و مشکلات آبگیری پرداخته و در نهایت روشها و گزینه های مختلف علاج بخشی سد انحرافی دز ارائه می گردد.

کلیدواژه ها:

آبگیر ، سد انحرافی ، مشکلات آبگیری ، علاج بخشی