روشهای سنتی مدیریت و بهرهبرداری از سیلاب؛نمونه موردی تنبان در جزیره قشم و شهرستان آستانه اشرفیه در استان گیلان

مساله تامین آب از گذشته همواره دغدغه پیشینیان بوده است و با روشها و ساختارهای گوناگون سعی در تامین آب لازم مصرفی داشتهاند. راهکارها و ساختارهای به جا مانده از گذشتگان شاهد این ادعاست. از آنجاکه اغلب بارشها در کشور به صورت رگبار و با شدت زیاد میباشد، لذا اغلب بارشها به شکل سیل و سیلاب تبدیل میشود. این امر علاوه بر ایجاد خسارت و تلفات در سکونتگاهها، کنترل و هدایت نزولات را دشوار میسازد. در مناطقی که بارشها زیاد و یا به شکل رگباری و سیلآساست مشاهده میشود مساله تامین و ذخیره آب در واقع همراه با مدیریت بحران نزولات جوی و پیشگیری از وقوع سیل همراه بوده است. مانند مکانیابی روستاهای جزیره قشم که بارانها فصلی بوده و در مدت زمان بسیار کم تبدیل به سیلاب میشده و یا مکانیابی آببندانها در شمال کشور که متناسب با موقعیت توپوگرافی و شیب زمین اقدام به تجمیع آب و جلوگیری از تبدیل آن به سیلاب مینمودند. روش به کار رفته در این پژوهش کیفی از نوع پیمایشی بوده و با مطالعه اسناد و کتب مربوط به اهمیت و کنترل آب نزد پیشینیان، برخی از روشهای تامین آب شناسایی شده و پس از آن با مشاهدههای میدانی و مصاحبه با ریشسفیدان و اهلفن؛ اطلاعات میدانی جمعآوری شده و با توجه به مبانی نظری به دستآمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در نهایت آنچه که از این پژوهش میتوان نتیجه گرفت این است که جمعآوری آب باران به نحوی که علاوه بر از بین بردن تهدید سیل و سیلابها، ذخیره دایمی آب را تهیه کند یکی از راهحلهایی است که باید متناسب با هر منطقه و اقلیم مورد مطالعه قرار گرفته و بررسیهای لازم در مورد آن انجام شود راهکارهایی مانند ایجاد حوضچههایی در مسیر عبور آب در شمال کشور و یا ایجاد آبانبارهایی در جزیره قشم در مسیر طبیعی آب.

کلیدواژه ها:

سیلاب ، نزولات جوی ، کنترل سیلاب ، آببندان ، آبانبار