نگاهی به زندگی و آثار ابن حاجب نحوی با معرفی مهمترین شروح فارسی و عربی کتاب کافیه

ابن حاجب از عالمان علم نحو عربی در اواخر قرن ششم هجری است او اصول علم صرف و نحو را در دو رساله مهم به نامهای کافیه در نحو و شافیه در صرف گرد آورد. علی رغم خدمت ارزشمند ابن حاجب به علم نحو، او در تاریخ اینعلم صاحب مکتب نیست و مانند دیگر نحویان سده ششم به بعد، از شارحان و مفسران و مختصرنویسان نحو به شمار میآید. شهرت فراگیر ابن حاجب بیشتر به سبب آثار نحوی او، به ویژه کتاب کافیه است. کافیه کتابی است که در آناصول قواعد زبان عربی به گونهای منطقی و با اسلوبی جامع و مجمل به نگارش درآمده است. این کتاب از همان آغاز دربیشتر کشورهای اسلامی شهرت یافت. بسیاری از دانشمندان شروح و حواشی متعدد بر آن نوشتهاند و عدهای آن را مختصر کرده یا به نظم درآوردهاند. از جمله شروح عربی کافیه شرح عبد الرحمن جامی و شرح رضی الدین استرآبادی به عربیو شرح میر سید شریف جرجانی به زبان فارسی است. شرح رضی استرآبادی مفصل ترین و کاملترین شرح عربی است و شرح میر سید شریف جرجانی کاملترین و بهترین شرح فارسی موجود از این کتاب است. شرح جرجانی در مواردی ازشرح رضی الدین استرآبادی تاثیر پذیرفته است؛ اما ذهن منطقی جرجانی و استقلال رای و قوه استدلال والای او بر ارزشعلمی اثر او افزوده و باعث شده این تاثیر پذیری جنبه ایجابی داشته باشد. میر سید شریف با استفاده از استدلالهای تمثیلی در برخی از موارد نیز نظر رضی را نقد کرده یا نظر بهتری ارایه داده است و گاه به ایرادهای نحویان و شارحان دیگر که بر متن کافیه وارد شده، پاسخ گفته و از ابن حاجب دفاع کرده است

کلیدواژه ها:

ابن حاجب ، نحو عربی ، کافیه