بنمایههای اجتماعی ظهور تصوف

در باب پیدایی تصوف، اختلاف نظر فراوان است. از منظر عرفان اگر بنگریم، عرفان، میراثی است که عمری به قدمت زیست بشر داشته است. این موضوع، نمودهای شباهت را میان میراثداران آن افزایش میدهد. لاجرم، یافتن شباهتی میانتعالیم صوفیان با سخنان بودا یا تشکیلات مهریان، یا آموزههای مسیح و جز این، نه غرابتی دارد و نه استبعادی. از دیگر سوی تصوف نیز جریان واحدی به شمار نمیرود و یافتن رگههایی از تعالیم و آموزههای غیر اسلامی در آن یا در شاخههاییاز آن البته نمیتواند آن را در جایگاه جریانی خارجی و غیر اصیل بنشاند.اصالت را از این باب برای تصوف میتوان قایلشد که جریانی است که زاییدهی شرایط اجتماعی عصر اسلامی است. به واقع این جریان را در دو نمود میتوان یافت: نمود فرهنگی آن که عرفان نامیده میشود و نمود اجتماعی که تصوف نام میگیرد. عمده اصالتی که برای این جریان میتواندر نظر گرفت از باب همین نمود اجتماعی است. تا آنجا که میتوان گفت، همین نمود اجتماعی بوده است که اندیشهی فرهنگی این جریان را نیز تعریف میکرده است. تحقیق حاضر بر آن است تا با رویکردی توصیفی تحلیلی به بررسی زمینههای اجتماعی و سیاسی بروز و ظهور تصوف بپردازد.

کلیدواژه ها:

تصوف ، عرفان ، سدههای نخستین اسلامی