موانع تفکر سیستمی

تفکر سیستمی نوعی نگاه به جهان هستی و پدیده های آن است. این شیوه تفکر، روش شناسی موثری را برای سیستم های اجتماعی فرهنگی در محیط آکنده از آشفتگی و پیچیدگی - ارایه می دهد. در تفکر سیستمی، صرفا به اجزاء و جزییاتیک سیستم نگاه نمی شود بلکه چگونگی تعامل بین اجزاء و نیز برهم کنش اجزاء و محیط بررسی می شود. موانع و عواملی سبب می شود انسان ها از تفکر سیستمی دور شوند. تفکر سیستمی تفکری کل نگر است در حالی که تکیه صرف بر جزء نگری، امکان فهم الگوهای حاکم بر پدیده و سیستم رااز بین می برد. تمرکز بر روی وقایع، و بویژه وقایع ناگهانی، باعث می شود انسان الگوی تغییرات درازمدت را که در پشت رخدادها نهفته است درک نکند. از این رو، منفی نگریو سرزنش کردن شرایط محیطی تشدید می شود و انسان خیال می کند چیزی در بیرون از سیستم سبب بروز مشکلات است، در حالی که تمامی اسباب و علل مسایل در درون سیستم نهفتهاست. دام دیگر در این زمینه، تفکر دوگانه است که در آن، انسان با نوعی تحلیل ساده اندیشانه، به نگرش صفر و یک گرفتار می شود. این نگرش براساس پیش فرض ها و تصورات قبلی و قیود خودنهاده ای است که ذهن را در قالب های بسته نگه می دارد. این شرایط مستعد آن است که ذهن انسان به مسیر اشتباه رهنمون شود و به علایم، بیش از علل و یا به جای آن، توجه کند و به همبستگی ظاهری متغیرها استناد کند، در حالی که بین آنها هیچ گونه ارتباط علت و معلولی وجود ندارد. تفکر سیستمی، در قالب کلیت و تمامیت سیستم دیده می شود و به این ترتیب از سطح به عمق و از جزء به کل گذر می شود . در این مقاله، ضمن تشریح مولفه های تفکر سیستمی، به بررسی مهم ترین موانع آن در جنبه های جزء نگری، تمرکز بر وقایع، فرافکنی، دام تفکر دوگانه، تفکر قالبی، توجه به علایم به جای علل، تفکر تحلیلی و توجه به کمیت پرداخته شده است .

کلیدواژه ها:

تفکر ، تفکر سیستمی ، تفکر تحلیلی