ارزیابی پارامترهای هیدرولیکی و تاثیر تغییر کاربری اراضی طی عملیات روندیابی دررودخانههای دائمی (مطالعه موردی رودخانه آغاج)

این پژوهش معطوف به بررسی موردی تاثیر تغییر کاربری اراضی بر تشدید دبی اوج، حجم سیل و پهنه سیلگیر رودخانه آغاج میباشد. برای این مهم به کمک مدل عددی نرمافزار MIKE اقدام به تعیین مشخصات جریان سیلابی نظیر سرعت، تنش برشی بستر، عدد فرود، تراز ارتفاعی و عمق جریان سیل، حجم سیلاب، دبی اوج و پهنه سیل گیر رودخانه قبل و بعد از تغییرات کاربری اراضی در یک بازه زمانی بلندمدت در زیرحوضه آبریز آغاج شد. این بررسی بر لزوم مطالعات دقیق هیدرولوژیکی در تغییرات فیزیوگرافی منطقه قبل از ساخت و سازهای جدید و تغییر کاربری اراضی تاکید داشته و نشان میدهد که این تغییرات بدون مطالعات دقیق تا چه میزان سیلاب و صدمات مرتبط به آن را تشدید خواهد کرد. مطالعه صورت گرفته نشان میدهد که تغییر در کاربری اراضی و تغییر در متوسط عرض بستر رودخانه بعد از توسعه اراضی باعث کاهش تعدیل سیلاب از 13/354% به 8/651% به طور متوسط شده است و در مقایسه با متوسط عرض بستر رودخانه بر نتایج خروجی تاثیر بیشتری داشته است. نهایتا سرعت، عدد فرود، تنش برشی و عمق حداکثر جریان و زمان های نظیر قبل و بعد از تغیر در کاربری اراضی مورد بررسی قرار گرفت و تاثیر بر نتایج خروجی محاسبه گردید. مطابق نتایج، تغیر در کاربری اراضی موجب افزایش حداکثر سرعت جریان سرعت از 0/214 به 0/33 متر بر ثانیه و افزایش عدد فرود جریان از 0/044 به 0/077 شده است. همچنین تغییر در کاربری اراضی موجب کاهش تنش برشی از مقدار 7/027 به 4/512 نیوتنبرمترمربع و کاهش تراز جریان از مقدار 1765/214 به 1764/604 شده است. با توجه به نتایج این تحقیق مشخص شد که تغییر و توسعه کاربری اراضی در مقایسه با حالت قبل از توسعه منطقه موجب کاهش تنشبرشی بستر، عمق جریان سیل، افزایش حداکثر سرعت جریان، مقدار عدد فرود و حداکثر دبی جریان و کاهش میزان تعدیل سیلاب شده است. مجموعه این تغییرات موجب افزایش پتانسیل سیلخیزی، افزایش خطرپذیری و افزایش ریسک تلفات و خسارات سیل، کاهش زمان تمرکز و نهایتا افزایش مساحت تحت پوشش سیل را بههمراه دارد. از این رو قویا توصیه میشود که در طرحهای توسعه و تغییر کاربری اراضی مطالعات گستردهای بر تاثیر تغییرات منطقه بر افزایش خطرپذیری وقوع سیل و راههای پیشگیری از آن توجه گردد.

کلیدواژه ها:

رودخانه آغاج ، پارامترهای هیدرولیکی ، تاثیر تغییر کاربری اراضی ، تعدیل سیل MIKE11