بررسی نقش سرو در سنگ مزارات گورستان سفیدچاه شهرستان بهشهر (استان مازندران)

سنگ مزارات مناطق مختلف، دارای نقوش خاصی می باشند. که بیانگر فرهنگ، هنر و وضعیت جغرافیایی مردم آن منطقه می باشد. گورستان سفید چاه بهشهر یکی از قدیمی ترین گورستان های مسلمانان در مازندران است و دارای سنگ مزارهایی به صورت عمودی و محرابی شکل می باشد، که از لحاظ فرم و شکل نقوش خود بی نظیر است. این سنگ مزارات حجاری شده از نقوش متنوع با مضامین مذهبی و غیرمذهبی – متأثر از اندیشه های ایران قبل و پس از اسلام- می باشد. یکی از این نقوشی که در اغلب سنگ مزارات این منطقه بکار رفته، نقش سرو می باشد که این نقش هم از نظر ابعاد و هم از نظر فرم ظاهری دارای تنوع می باشد به گونه ای که فرم این نقش از ساده ترین شکل ابتدایی و انتزاعی تا نمادین و واقع گرا در گردش می باشد. گاه این نقش به تنهایی و گاهی همراه با سایر نقوش جانوری و هندسی دیده شده است. همچنین گاه بر حاشیه ها به تعداد زیاد و گاه بصورت تکی و گاه بصورت قرینه در مرکز سنگ مزار نقش شده است. سرو در ایران از گذشته تاکنون دارای اهمیت زیادی بوده است. این درخت به دلیل استقامت و سرسبزی همیشگی خود توانسته به عنوان نمادی از زندگی جاوید به بافته ها و سایر آثار ایرانیان از جمله سنگ مزارات راه یابد. این نقش تاکنون مورد مطالعه و بررسی زیادی قرار گرفته، اما کمتر به بررسی و علل پیدایش و مفهوم این نقش در سنگ مزارات پرداخته شده است. در این مقاله ابتدا به بررسی گورستان سفید چاه و انواع سنگ مزارات آن پرداخته و سپس اهمیت نقش درخت سرو در گذشته در بین ایرانیان و در مرحله ی بعد، نگاهی گذرا به سنگ مزارات گورستانهایی در ایران که دارای این نقش می باشد، می اندازیم و در ادامه به بررسی انواع فرم های حجاری شده این نقش و ترکیب بندی آن در سنگ مزارات و در نهایت یک دسته بندی فرمی برای این نقش می پردازیم. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی بوده و ابزارهای گردآوری کتابخانه ای و میدانی ، با استفاده از طریق مشاهده و عکاسی فنی از منطقه مورد مطالعه، مصاحبه با استادان و کارشناسان خبره این حیطه و بازدید و مشاهده نمونه ها به جمع آوری اطلاعات و یافته ها پرداخته شده است. اهداف تحقیق : 1- شناخت و معرفی نقشمایه سرو در سنگ مزار های گورستان منطقه نمونه مورد مطالعه. 2- تحلیل طرحها و نقوش سرو بکار رفته در سنگ مزار های گورستان سفید چاه بهشهر مازندران سئوالات تحقیق:1- چگونه میتوان طرحها و نقوش سرو بکار رفته درسنگ مزارات نمونه مورد مطالعه را شناسائی و تقسیم بندی نمود؟ 2- ویژگیه ای کلی و متمایز تصویری و زیبایی شناسی نقوش سرو بکار رفته درسنگ مزارات نمونه مورد مطالعه کدام است؟

کلیدواژه ها:

سنگ مزارات ، سرو ، نقوش گیاهی ، سفیدچاه ، بهشهر ، مازندران