برنامه ریزی کالبدی بر اساس شاخص ها ی شهرسازی ومعماری ایرانی- اسلامی (مطالعه موردی : شهر یزد)

یکی از مهم ترین موضوعات مطرح در غالب تحقیقات و اظهار نظرهایی که در مورد شهرهای معاصر ایرانی انجام می شود، مسأله بی هویتی مناطق و کالبد جدید شهری است. شهر مجموعه ای کالبدی، فرهنگی است که براساس نیازها، فعالیت ها و رفتارهای ساکنین آنشکل گرفته است. فضاهای شهری به عنوان بستر پاسخگوی این نیازها و ظرفی جهت تعاملات اجتماعی شناخته می شوند. آنچه درشهرهای ایران به عنوان شاخص های حائز اهمیت مطرح می گردد دو معیار مهم ایرانی و اسلامی بودن است. در شهرهای ایرانی- اسلامی فرم ظاهری هر شهر ناشی از محتوا و معنایی در باطن است که ریشه در جهان بینی و فرهنگ و رسوم و طبیعت بومی آن منطقه دارد. مشکلات، ناشی از آن است که در برنامه ریزی ها به آن توجه چندانی نمی شود. شهر یزد در مرکز ایران و در دل کویر قرار گفته است. حدود 700 هکتار از بافت شهر یزد را بافت تاریخی و ارزشمند تشکیل می دهد که به ثبت میراث فرهنگی رسیده و این شهر را به اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان بعد از ونیز ایتالیا تبدیل کرده است. اما در یک نگاه کلی آنچه از سیمای امروزی شهر یزد به دست می آید، صورتی آشفته و مغشوش از یک فضای شهری مملو از انواع آسیب ها و عوارض کالبدی و عملکردی است. روش این مقاله مروری وتحلیلی است و آموزه ها حاصل از پیشینه معماری و شهرسازی بومی ایران، درقالب اصول اساسی اسلام و در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و کالبدی دسته بندی می شوند و نمود عینی و کالبدی آن آموزه ها، در شهرهای ایرانی پس از ظهور اسلام مورد واکاوی قرارمی گیرند و نهایتاً معیارهای انطباق الگوی معماری و برنامه ریزی کالبدی شهر یزد با شاخص های شهرسازی ایرانی- اسلامی مورد برسی قرار خواهد گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که در سال های اخیر علی رغم اینکه غالب بافت های تاریخی یزد به عنوان بافت هایی با هویتایرانی و اسلامی معرفی می شوند، اما معمولاً به تبع جو حاکم و تداوم روند به ارث رسیده طی نیم قرن گذشته؛ از آن هویت، اصول و ارزش های معنوی و فرهنگی مستتر در آنها غفلت شده و غالباً تمرکز اصلی بر جنبه های فیریکی و کمی قرار گرفته است .

کلیدواژه ها:

برنامه ریزی کالبدی ، شاخص ایرانی- اسلامی ، ساختار کالبدی شهر در دوران اسلامی ، هویت کالبدی