فرهنگ نویسی از سده دهم تا میانه سده دوازدهم هجری وتأملی بر برهان قاطع

شماره فرهنگهایی که در سده دهم تا میانه سده دوازدهم هجری تألیف شد بسیار است . برخی از آنها در شمار فرهنگهای خوب فارسی است و برخی دیگر کم ارج ترند . بیشتر این فرهنگها در هند به دست فارسی دانان هند یا ایرانیان هندنشین تألیف شد . عیب عمده این کتابها آن است که بر اثر نداشتن روش دقیق در جمع آوری لغت بیشتر آنها از ارزش علمی عاریند . در بسیاری از موردها اتفاق افتاده است که قرائت غلط واژه های عربی یا ترکی و فارسی وسیله ایجاد لغتی جدید برای لغت نویسان شد . یکی از فرهنگهای این عهد برهان قا طع است، تألیف محمد حسین بن خلف تبریزی متخلص به - که از حیث لغات بسیار پرمایه است، اما صاحب برهان در نقل کلمات از سایر فرهنگ «برهان » هایی که در دست داشته دچار تصحیفات و تحریفات گردیده است . همچنین آوردن واژه ها بدون توجه به اصالت و ریشه آن که نمونه بارز آن لغات دساتیری است، البته مصحح عالم و توانای آن مرحوم دکتر محمد معین در حاشیه کتاب و تعلیقات، بسیاری از این اشتباهات و لغاتی را که دچار تصحیف شده ذکر کرده اند . اما با بررسی برهان قاطع کلمات تصحیف شده ای نیز مشاهده شد که مصحح این فرهنگ به آن اشاره نکرده اند، ک ه نگارنده این لغات را مورد بررسی قرار داده است .

کلیدواژه ها:

فرهنگهای فارسی ، برهان قاطع ، فرهنگ جهانگیری ، لغات دساتیری ، تصحیفات ، تحریفات