بررسی هزینه های اجتماعی ناشی از مصرف انرژی در ایران با تاکید بر بخش حمل و نقل در ایران

بخش حمل و نقل به عنوان یکی از مهمترین بخش های زیربنایی ، نقش حیاتی را در توسعه اقتصادی کشور و ایجاد ارزش افزوده و مصرف انرژی دارد . از سوی دیگر یکی از مهمترین زیر بخش های حمل و نقل بخش حمل و نقل زمینی است که بیشترین سهم را در حمل ونقل بار و مسافر بخود اختصاص داده و بیشترین انتشار آلاینده های هوا نیز از این بخش ناشی می شود . در خلال چند سال گذشته خصوصا از اوایل دهه 70 به موازات افزایش جمعیت و شهر نشینی ، تولید خودرو های شخصی افزایش چشمگیری یافته است . تمرکز این خودروها خصوصا در مناطق شهری و انتشار و تخلیه حجم عظیمی از آلاینده ها به محیط های شهری مسائل و مشکلات حادی را در بسیاری از مناطق شهری کشور از جمله شهر تهران بوجود آورده و در حال حاضر معضل آلودگی هوا در این شهر و تعدادی از شهرهای دیگر به عنوان یکی از مهترین معضلات زیست محیطی کشور مطرح شده است . از سوی دیگر انتشار این حجم از آلاینده ها خسارات اقتصادی هنگفتی را بر اقتصاد کشور تحمیل می نماید . بررسی ها حاکی از این است که بهره برداری ، استحصال و مصرف انرژی خصوصا در بخش حمل و نقل از روند مطلوبی پیروی نکرده و به همین دلیل نیز شاخص های مرتبط با مصرف انرژی در این بخش از اتلاف و به هدر رفتن شدید انرژی این ماده حیاتی در کشور حکایت دارد و به دلیل بهره وری پایین انرژی و مصرف بی رویه آن سالانه مقادیر بسیار زیادی از انواع آلاینده ها در اتمسفر کشور تخلیه می شود ، که این پدیده هزینه های اقتصادی هنگفتی را بر پیکره اقتصاد کشور تحمیل می نماید که بر اساس محاسبات انجام شده کل هزینه های اجتماعی ناشی از مصرف انرژی در کشور در سال 1382 معادل 52050 میلیارد ریال اعلام شده است که این رقم معادل 7/13 درصد تولید ناخالص داخلی در سال مزبور بوده که بیشترین سهم با حدود 59 مربوط به حمل و نقل بوده است . قطعا استمرار این روند بدون اتخاذ تدابیر مناسب ، می تواند چشم انداز نگران کننده ای را فراروی کشور قرار دهدو هزینه های هنگفتی را بر پیکره اقتصادی کشور حمیل نماید .با توجه به موارد فوق می توان چنین نتیجه گیری نمود که در حال حاضر با توجه محدودیت های مالی شدید دولت ، ضروریست تا هر گونه اقدام برای بهینه سازی مصرف سوخت و کاهش انتشار آلاینده ها و در نهایت کاهش خسارات وارده بر محیط زیست می بایست در وهله نخست می بایست به بخش حمل و نقل خصوصا حمل و نقل زمینی معطوف گردد و بهینه سازی مصرف انرژی و ارتقای تکنولوزی حمل و نقل و از رده خارج کردن خودروهای فرسوده و در نهایت هزینه های تخریب محیط زیست در حسابهای ملی منظور شود تا بتوان بر اساس آن سیاستهای منطقی تری در زمینه مصرف انرژی اتخاذ نمود .بر این اساس در این مقاله ، ابتدا ضرورتهای توجه به هزینه های تخریب محیط زیست در اقتصاد کشور مورد بررسی قرار گرفت . در بخش دوم پیشینه ای از مطالعات انجام شده در خصوص محاسبه هزینه های تخریب محیط زیست در ایران و جهان ارایه گردید . در ادامه تصویری از تحولات و افزایش مصرف انرژی خصوصا در بخش حمل نقل ارایه شد و دلایل این تحولات و همچنین میزان انتشار انواع مواد حاصل از مصرف سوختهای فسیلی طی سالهای گذشته مورد بررسی قرار گرفت . در پایان نیز میزان هزینه های اجتماعی ناشی مصرف انرژی خصوصا در بخش حمل و نقل به تفکیک نوع سوخت و نوع مواد منتشره مورد تحلیل شد و پس از جمعبندی پیشنهاداتی برای بهبود روندها ارایه گردید .