نقد و بررسی توانش زبانی از دیدگاه ابن خلدون

«عبدالرحمن بن خلدون»، دانشمند توانمند اسلامی، در «مقدمهٔ» مشهورش در سیاق اهتمام به عمران بشری و تفکرات جامعه شناختی خویش به بحث در مورد یکی از مهمترین مسائل زبانی یعنی «توانش یا را ملکهٔ زبانی» پرداخته است. وی در دستیابی به مفهوم «توانش زبانی» بر جنبهٔ خلاقیت زبان تأکید کرده است و استعداد زبان آموزی را مرتبط با تواناییهای فطری انسان میداند. او از یک سو بیان می کند که بهرهٔ ملتهای غیر عرب از ملکهٔ زبان عربی کم و ناچیز است، زیرا ملکهٔ زبان مادری به زبانشان بسیقت جسته است و از سوی دیگر از بزرگانی همچون «سیبویه»، «فارسی» و «زمخشری» یاد میکند که هر چند از نظر نژاد عجم هستند، ولی پرورش آنان در میان قبایل عرب سبب شده که به کنه ملکهٔ زبان عرب دست یابند. ابن خلدون ارتباط زبان را با جامعه، ارتباطی ناگسستنی میداند و زبان سلطه را همان زبان ایدئولوژی حاکم بر جامعه میداند، از این رو در حصادل است تغییرات زبانی را در دو محور «زمان» و ܢܳܐ «مکان» بررسی کند. دستاورد این پژوهشی نشان می دهل تفکرات زبان شناختی ابن خلدون مدرن و نوین است و وی مبتکر نظریهٔ «توانش زبانی» است، نه «چامسکی».

کلیدواژه ها:

توانش ، زبان عربی ، مقدمهٔ ابن خلدون ، زبان شناسی