تحلیل نشانه-معناشناختی شعر«آرش کمانگیر» و «عقاب» تحول کارکرد تقابلی زبان به فرایند تنشی

نشانه- معناشناسی یکی از ابزارهای علمی تحلیل نظامهای گفتمانی است که سازکارهای شکلگیری و تولید معنا را در متون بررسی و مطالعه می کند. در نشانه- معناشناسی با عبور از نشانه شناسی ساختگرای محض به نشانه شناسی پدیدارشناسی و نشان دادن مسیر حرکت نشانهها به نشانه های استعلایی، عوامل معرفتشناسانهٔ آثار فرصت بروز و ظهور بیشتری مییابد.شعر «عقاب» از پرویز ناتل خانلری و «آرش کمان گیر» از سیاوش کسرایی، اشعاری روایت محور هستند که به دلیل در برداشتن ماهیت های شوشی و کنشی گوناگون و پروراندن کنشهای ارزش آفرین و اسطوره ساز در نهایت داستان، ویژگیهای یک روایت را دارند و از این جهت، برای بررسی و تجزیه و تحلیل نشانه- معناشناختی گفتمانهای حاکم بر آنها ارزشمند و در خور توجه هستند.در ابتدا و میانهٔ این دو داستان، نظام های گفتمانی تجویزی و القایی یا تعاملی شناختی جریان دارد. در ادامه، به دنبال گفتوگوها و پدیداری روایتهای تعاملی، دو نظام ارزشی شکل میگیرد که از چالش میان آنها دینامیک معنایی گفتمان تأمین می شود و به نظام تنشی میانجامد که براساس دو ارزش گسترهای و فشارهای قابل تبیین است.این پژوهش ضمن تحلیل انواع نظام های گفتمانی مانند نظام گفتمانی تجویزی، القایی و رخدادی در این دو شعر، به بررسی این متون از دیدگاه نظریات تقابلی گرمس و مربع معنا و گذر از مربع معنایی به فرایند تنشی میپردازد و در پی پاسخ به این پرسش است که شعر روایی فارسی تا چه حد ظرفیت تحلیل نظام های گفتمانی را داراست.

کلیدواژه ها:

«آرش کمانگیر» ، «عقاب» ، نشانه- معناشناسی ، نظام گفتمانی ، مربع معنایی ، فرایند تنشی