مسجد؛ تداوم جریان زندگی از خاک تا افلاک بررسی رابطه مساجد و الگوی رفتاری- نمونه موردی مسجد شهرک مهدیه قم

در طول تاریخ معماری و شهرسازی ایران، مساجد یکی از بارزترین مظاهر هنر استادکاران این مرز و بوم و نمونهای کامل از عینیت اندیشه در کالبدی بهاندام بودهاند. مسجد عنصر شاخص و مهمی در کالبد شهر بوده و چون قلبتپنده محلات، در تعاملی پایدار با جریان زندگی مردم به سر میبرده است. اما روند تکامل و پویایی این بناها در قرن اخیر دچار رکود شده و در مواجهه با فرهنگ غرب و عصر صنعت از حرکت بازایستاد. مساجد امروز با حداقلملاحظات فضایی و با تکرار اصولی کلی و فارغ از نیازهای زمانی و مکانی بنا میشوند. خطر این گسست مفهومی و عملکردی با به خاطر آوردن ارزشهای مشترک دینی جامعه ما پررنگتر میشود. لازم است تا دوباره و به ویژه در شهرهای مذهبی چون قم (به عنوان یکالگو)، راهی برای پیوند دوباره مسجد با جریان زندگی یافت. این پژوهشبه دنبال یافتن احکامی برای رسیدن به کالبد مناسب مساجد امروز است. به طور کلی هنر و معماری متاثر از تحولات عرصههای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ... هر عصر و زمان است جستجوی روند دگردیسی فضاها و بناهای معماری و انطباق آنها با جریانات فرهنگی، تحت عنوان الگوی رفتاری دنبال میشود. در سابقه معماری ایرانی حضور الگوهای رفتاری در شکلگیری بناها و انطباق ساختمان با یک زندگیدر شان انسان کاملاً مشهود بوده است. برای رسیدن به طرحی مطلوب که به نیازهای رفتاری امروز پاسخ دهد، بررسی ارتباط الگوهای رفتاری ک ه منجر به کالبد کنونی مسجد شده است ضروری است.در ادامه نگارنده با نگاهی به مباحث الگوهای رفتاری و مبانی فکری بزرگانی نظیر راپاپورت، الکساندر، شولتس و ... سعی در شناسایی ارتباط الگوهای رفتاری جامعه امروز و رونق و مطلوبیت دوباره معماری مسجد دارد. با این هدف، بررسی مفهوم عبادت در اسلام و چرایی اندامهای مسجد در طول تاریخ بخشهای دیگر این نوشتار را تشکیل میدهد نگارنده در آخر در طراحیمسجد شهرک مهدیه قم، الهام از یکی از گونههای مسجد در طول تاریخ را به عنوان پاسخی به نیاز جامعه امروز و همسو با تقویت مدنیت اسلامی پیشنهاد میکند

کلیدواژه ها:

مسجد ، عبادت ، الگوی رفتاری ، جریان زندگی ، طلاب ، شهرکمهدیه قم