گونه شناسی مدارس اسلامی در ایران، بر اساس مفاهیم قدسی تشبیه، تنزیه، جمال و جلال

در طول تاریخ، بناهای تاریخی ، شکلهای مختلفی به خود گرفته و به نظر می رسد تفاوت در نحوه تجلی صفات و مفاهیم،باعث ایجاد تفاوت های کالبدی در آن ها گشته است. حال باید دید که آیا این تفاوت ها دارای مبانی معنا دار خاصیاست و ایا بررسی چگونگی تفاوت ها می تواند در گونه شناسی مدارس موثر واقع شود؟ نگارندگان این تحقیق در صدد گونه شناسی مدارس، بر اساس تفاوت های معنایی و مفاهیم معرفتی مطرح شده در عرفان برآمده اند و این گونه ها را با استفاده از مفاهیم تشبیه، تنزیه و صفات جمال، جلال، در سه دسته مدارس تشبیهی- جمالی، مدارس تنزیهی- جلالی، و مدارس تشبیهی- جمالی و تنزیهی- جلالی، مورد بررسی قرارداده و به بررسی ویژگی کالبدی مدارس، مرتبط با هر یک از این گونه ها پرداخته اند. در خلال پژوهش از روش مقایسه تطبیقی، معیارهایی برای سه گونه در نظر گرفته شده است،به این ترتیب که گونه تشبیهی- جمالی دارای ویژگی های حداکثر رابطه با طبیعت تشبیهی، دلالتگری نشانه و نماد، اصالت مدارس در سامان دهی فضاهای مدرس، قرارگیری حیاط مرکزی در فضای درون، به کارگیری مصالح فاخر و پرتزئین و وجود سلسله مراتب فضایی در رسیدن به مدرس است و بهترین نمونه در این گونه در دوره صفوی و قاجار بهاوج خود رسیده است. گونه تنزیهی- جلالی دارای ویژگی های حداقل رابطه با طبیعت تشبیهی، دلالتگری آیه، عدم اصالت مدارس در سامان دهی فضاهای مدرس، عدم قرارگیری حیاط مرکزی در فضای درون، به کارگیری مصالح کم بها و کم تزئین و عدم وجود سلسله مراتب فضایی در رسیدن به مدرس است.

کلیدواژه ها:

مدارس ، تشبیه ، تنزیه ، جمال ، جلال ، گونه شناسی