بررسی متناقض نما در دیوان و حدیقه ی سنایی غزنوی

یکی از راه های آشنایی زدایی و غرابت بخشیدن به سخن، استفاده از بیان متناقض نماست. شاعر به وسیله ی این ترفند، زبان خبری، تکراری و روزمره را تبدیل به زبان ادبی می کند. زیبایی و شگفت انگیزی و تأثیر تصاویر و مفاهیم خلق شده ی متناقض نما بستگی دارد به وسعت خیال، طرز تفکر و احساسات و عواطف گوینده ی آنها. در ادب فارسی در تمام دوره ها چنین تصاویر و مفاهیمی توسط شاعران گوناگون خلق شده است، اما سناییغزنوی اولین شاعری است که این گونه مفاهیم و تصاویر را در شعر خویش به طور گسترده به کار گرفت و از جهت بیان متناقض نما نیز گوی سبقت از دیگران ربوده است. بسامد ترکیبات، تصاویر و مفاهیم متناقض نما در دیوان سنایی به اندازه ای است که میتوان گفت: بیان متناقض نما یکی از ویژگی های سبکی شعر سنایی است که به علل مختلف به این شیوه ی بیانی روی آورده است. در این پژوهش به تحلیل متناقض نما در دیوان و حدیقه ی سنایی از دو دیدگاه زبانی، معنایی به شیوه ی تحلیلی- توصیفی پرداخته شده است. دستاورد پژوهش بیانگر آن است که بسامد ترکیبات، تصاویر و مفاهیم متناقضنما بر اساس عناصر زبانی در قصاید زهدی و اجتماعی، غزلیات عرفانی و قلندرانه و رباعیاتش بیشتر از قالب های شعری دیگر اوست.

کلیدواژه ها:

متناقض نما ، سنایی غزنوی ، شعر فارسی ، شطح ، عرفان