چهره های ضحاک در سقانفارهای مازندران

ضحاک، شخصیت افسانه ای اوستا، برخی ازروایات پهلوی، شاهنامه و متون نظم و نثر ادب فارسی است که نگارگر عصر قاجار، آن را در بناهای چوبی با کارکرد آیینی موسوم به سقانفار در مازندران به تصویر درآورده است. این سازه های چوبی که اغلب در نواحی روستایی و در حریم امام زاده ها و تکایا ساخته شدهاند و منسوب به سقایی حضرت ابوالفضل العباس(ع) هستند، جدای از کارکرد آیینی و اجتماعیشان در مراسم عزاداری ایام محرم نیز مکانی برای تجمع بزرگان و شیوخ روستاها و در بردارندهی نقاشی هایی با مضمون های حماسی، اساطیری، رویکردهای مذهبی شیعی، ادبی، اخترشناسی، کهن الگوهای قهرمان و ضدقهرمان و جدال خیر و شر می باشند. نگارنده در مقاله ی حاضر کوشیده است به تنوع چهره های ترسیمی ازضحاک در این بناها توجه نماید و ربط آنها را با منابع دینی ایران باستان و متون ادب فارسی دورهی اسلامی روشن سازد. در مقاله ی حاضر از سه چهرهی ضحاک ماردوش شاخدار که ملهم از روایت اوستا و برخی روایات پهلوی و نماد زیان کار در داستان گرشاسپ است؛ ضحاک ماردوش روایت شده از شاهنامه ی فردوسی و نیز ضحاک در هیأت درباریان و شاهان قاجار سخن گفته شده و این که منبع الهام نگارگران آن، چه بوده است.

کلیدواژه ها:

ضحاک ، سقانفار ، مازندران ، اوستا ، روایات پهلوی ، گرشاسپ ، سام