اشیاء فلزی دوره اسلامی تل گپ

در میان بارزترین و مهمترین دستاوردهای هنر و فناوری ایران باستان، باید از اشیاء ساخته شده از فلزات نام برد که از ظروف وسلاح گرفته تا جواهرات، زیورهای لباس، اشیاء تزئینی، کاربردی و روزمره را در بر میگیرد. با ورود فلز به چرخه ی زیستی بشر، تحولی شگرف در زندگی او شکل گرفت و رخدادهای بی شماری در ارتباط با آن به وقوع پیوست. بشر در طول ادوار تاریخی، در اندازه ی توان اندیشه ی خود، از فلزات بهره جسته؛ هم، نیازهای مادی خود را با آن تامین کرده، هم، خواسته های معنوی خود را بر آن مجسم ساخته است. در سده های اولیه اسلامی، به دلیل شرایط نابسامان سیاسی اجتماعی و همچنین تحول در دیگاه مذهبی، - ساخت ظروف طلا و نقره، به طورموقت دچار رکود شد، در واقع در ایران پس از اسلام، به دلیل محدودیت های ناشی از تحولات مذهبی و اوضاع سیاسی و شرایط اقتصادی، تولید آثار هنری از فلزات، دارای فراز و نشیب متناسب با شرایط مذکور است، اما آنچه که به روشنی می توان از آثار این دوره دریافت، در ابتدا افول و سپس روند پیشرفت هنر، فن آوری و تکنیک های تزیینی به خصوص در خلق آثار فلزی است. تل گپ کناره در شهرستان مرودشت و 5 کیلومتری جنوب غربی تخت جمشید واقع شده است. این تپه در پاییز 1931 مورد کاوش قرار گرفت. در این راستا دو ترانشه در شرق و غرب تپه ایجاد گردید که منجر به شناسایی آثاری از قرون اولیه اسلامی و آغاز تاریخی گردید. سفالهای اسلامی بدست آمده قابل مقایسه با سفالهای اسلامی قرن سوم هجری دیگر محوطهها از جمله شهر استخر و نیشابور است. بغیر از سفال، چندین شی فلزی و چند قطعه شیشه بدست آمد. اشیاء فلزی یافته شده از جنس مفرغ و آهن بوده و تکنیک ساخت آنها به شیوه چکشکاری و قالبگیری بوده است با توجه به اهمیت فلزگری در دوران اسلامی در این مقاله ما بر آنیم که ضمن معرفی، توصیف و بررسی تکنیک ساخت اشیاء فلزی بدست آمده از کاوش تل گپ و مقایسه آنها با فلزگری قرون اولیه اسلامی، ابتدا به شرح مباحثی چون سیر و تحول فلز و فلزکاری، کاوش تل گپ و آثار بدست آمده از کاوش بپردازیم.

کلیدواژه ها:

مرودشت ، تل گپ ، دوره اسلامی ، فلزگری ، اشیاء فلزی