نگرشی نوین بر وجه تسمیه بیرجند و باقران باغران

تا کنون مطالعات بسیاری بر وجه تسمیه بیرجند انجام شد که ذکر تمامی این منابع جزء تکرار مکررات برای نویسنده و خواننده بهره ای در بر ندارد . از این رو در این نوشته سعی بر آن است تا ابتدا به طور مجمل نظرات ارائه شده در باب وجه تسمیه بیرجند و باقران پرداخته و سپس با نگرشی نوین به ریشه یابی وجه اشتقاق این نام ها بپردازد.وجه تسمیه بیرجند: درباره وجه تسمیه شهر بیرجند پژوهش های بسیاری انجام شده است .نام بیرجند به صورت های برجند، برجن، برکن و بیرگند نیز در نوشته های تاریخی ذکر شده است . تا کنون پنج وجه تسمیه برای بیرجند بیان شده است . که عبارتند از: الف(بیرجند یعنی نصف شهر/نیم شهر ب بیرجند یعنی شهر بلند پ(بیرجند یعنی شهر چاه ت بیرجند یعنی شهر طوفان ث بیرجند یعنی برزن .آقای رجبعلی لباف خانیکی در مقاله خود تحت عنوان تأملی در نام بیرجند ، بیرجند را مرکب از دو جزء بیر و جند می داند. بیر در پارسی باستان به معانی رعد و برق، صاعقه و طوفان و جند که معرب کند است به زبان فرارودی به معنی مکان و شهر آمده است. نگارنده معتقد است بیرجند از دو واژه بیر+جند تشکیل شده است. واژه جند که همان کند است .لغتی است که ریشه در فارسی باستان دارد. کند در انگلیسی باستان به شکل کنتری CountryCountry Country دیده می شود.امروزه countrycountry country به معنای کشور است ولی در انگلیسی باستان به معنای روستا بوده یعنی همان کند فارسی باستان خودمان. واژه کند در فارسی کنونی از میان رفته ولی در زبان ترکی)ترک ها برای نخستین بار در سده 5و 6 .م در ماورا نهر و سپس پس از اسلام در خراسان و سایر نقاط ایران نفوذ یافتند( باقی مانده است. درمجموع نگارنده معتقد است شاید به توان گفت بیرجند تصحیفی از واژه ویل+جند است ، تغییر حروف و به ب و ر به ل در گویش فارسی بسیار روی داده است. ویل در زبان پارسی باستان به معنای ویلا یا باغ بوده است ، که همین واژه در زبان انگلیسی به معنای ویلا ، باقی مانده است. نمونه این واژه را در نام پارسی شهر اردبیل می توان جستجو نمود . اردبیل تغییر یافته نام آرتا+ویل بوده که به معنای روستای مقدس است.آرتا یا ارته در پهلوی به معنای مقدس است. مختصر آن که محتمل است بیرجند همان ویل کند به معنای روستا باغ بوده است.