مقایسه سرعت آستانه فرسایش بادی در کاربریهای مختلف اراضی مرکزی سیستان

ریزگردها به عنوان مهمترین ذرات معلق، نقش مهمی را در فشارهای اقلیمی و اثرات وحشتناکی بر سلامت انسان ساکن در مجاورت دایمی منشا این گردو غبار، به خصوص در مناطق خشک و بسیار خشک کشورهای خاورمیانه مانند ایران دارد(Esmaili et al., 2008; Fan et al). منطقه سیستان با بیش از 166 روز توام با گرد و غبار از کانون های اصلی گرد و غباری در کشور است (خسروی،1389) و از این نظر با کانون های اصلی خاورمیانه(جنوب خلیج فارس، جنوب عراق و شرق عربستان قابل مقایسه استEsmaili, 2008;Hickey and Goudie, 2006)).فرسایش بادی یکی از عوامل اصلی در آسیب به خاک و منابع طبیعی، آلودگی هوا،انتقالذرات معلق وتهدید در تأسیسات و ماشین آلات، درعملیات اجرایی و در حمل و نقل می باشدو با در نظرگرفتن تغییرات اقلیمی می تواند همچنان یکی از مهمترینمسائل در مناطق خشک و نیمه خشک باشد (موحدان و همکاران، 1392).هر چند در مقیاس جهانی،اهمیت و خطر فرسایش بادیکمتر از فرسایش آبی است (رفاهی، 1391)، اما فرسایشبادی در برخی مناطق می تواند بسیار شدیدتر از فرسایشآبی باشد (قدیری، 1389). فرسایش بادی باعث فقیر شدنخاک شده ورسوبات آن همانند پوششی مزاحم، سطحاراضی زراعی و غیرزراعی را فرامی گیرد (علیزاده، 1368).این مسئله به خصوص در مناطق خشک به دلیلفقر پوشش گیاهی، کمبود هوموس، خشک بودن و ریزدانه بودن، وجود املاح زیاد خاک جدیتر است. از این رو بسته به نوع وهدف پروژه ها، تقویت ویژگی های خاص خاک ها وافزایشمقاومت در برابر عوامل فرساینده موردتوجه بوده و در این راستا روش ها و ابزار متفاوتی مورداستفاده قرار می گیرد. گسترش بیابان زایی در حال حاضر باعث شده است که بیش از یک چهارمکره زمین تحت تاثیر این پدیده قرار گیرد(Reynolds et al, 2007). فرسایش بادی به عنوان یکی از شاخص های اصلی بیابان زایی محسوب می گردد(Liu and Wang, 2007)وبه همین دلیل مطالعه و بررسی آن از اهمیت بالایی برخوردار است. فرسایش بادی باعث می گردد تا سطح زمین دچار تغییرات مورفولوژیکی و فیزیکوشیمیایی گردد (Chaper and Gilkes, 2004).سیستان از دیر باز شاهد بروز پدیده ی مخرب فرسایش بادی بوده و به دلیل خشکسالی های دهه80 نقش آن در تخریب و کاهش عملکرد خاک پر رنگ تر شده است. بر اساس تحقیقات صورت گرفته، شش دوره خشکسالی در صد سال اخیر در سیستان رخ داده است. به علت خشکسالی بوجود آمده و وجود بادهای محلی در سیستان، فرسایش بادی در منطقه تشدید شده است. مهمترین باد موسمی سیستان باد120روزه است که از اوایل خرداد تا اواخر شهریور (همزمان با فصل گرما وکم آبی) می وزد ( سلوکی و همکاران، 1389). بررسی تغییرات سرعت آستانه فرسایش بادی در انتخاب و طراحی راهکار های بیولوژیکی و مکانیکی کنترل فرسایش بادی از اهمیت بالایی برخوردار است (میری-سلیمان و همکاران،1386).همچنین تعیین سرعت آستانه فرسایش بادی از مبانی اساسی کنترل و حفاظت خاک در مناطق بیابانی محسوب می شود. اصول مبارزه بیولوژیکی و مکانیکی بویژه ایجاد شبکه بادشکن بر پایه ی محاسبه این سرعت قرار دارد. انواع مختلفی از سرعت آستانه فرسایش بادی وجود دارد.عبارت است از مقدار سرعت کششی که طی آن فرسایش خاک و برداشت ذرات از بسترآغاز می شود (1988Nickling,). برای اهداف عملی سرعت آستانه اولیه لازم برای حرکت ذرات قطر غالب ذرات می باشد. هراندازه که ذرات بیشتر حمل شده باشد قطر باقیمانده ذرات افزایش یافته و سرعت آستانه با ادامه برداشت روند افزایشی خواهد داشت. بنابراین سرعت آستانه با ادامه برداشت روند افزایشی خواهد داشت. به طور کلی روش های تجربی معایبی دارند که صد در صد قابل اعتماد نیستند بنابر این استفاده از دستگاه سنجش فرسایش بادی قابل حمل به دلیل اینکه به طور مستقیم و بدون دستکاری خاک سرعت آستانه رااندازه گیری می کند قابل اعتماد است.