نقش فلزات سنگین در پدافند غیر عامل

فلز سنگین، عنوانی است که به گروهی از عناصر اطلاق می گردد که حجم واقعی آنها بیش از 6 گرم بر سانتی متر مکعب می باشند. اگرچه این عناصر در تمام قمست های پوسته زمین یافت می شوند اما غلظت و قابلیت دسترسی به آنها در آب و خاک از کمتر از 1000ppm تا چند ppm می باشد تنها استثنا در این مورد منگنز است که غلظت آن در خاک از 20 تا 10000ppm می باشد. سه منبع مهم آلودگی عبارتند از فعالیتهای صنعتی، مواد زائد جنگ افزاری و عملیات کشاورزی.آرسنیک و آرسین ترکیبات سمی هستند که باعث بروز نقص های جنینی شده و با تجمعتدریجی در بدن سبب بروز مخاطرات دراز مدت سلامتی از جمله افزایش احتمال ابتلا به سرطان می شود. ترکیبات آلی آرسنیک سم زدایی بیشترینسبت به ترکیبات معدنی دارند. اثر عمده آنها، تخریب گلبول های قرمز خون است. در برخی از مناطق به طور طبیعی آرسنیک زیادی در سنگ ها وآب های زیرزمینی وجود دارد. آرسنیک به عنوان حشره کش مورد استفاده قرار می گیرد و انتقال آن به ذخایر آب به عنوان یک نگرانی مورد توجهاست. از آنجایی که آرسنیک به طور گسترده در دسترس است و در مقادیر کم موثر می باشد از زمان های قدیم به عنوان سم افزودنی در غذا به کاررفته است. آرسین گازی بدون رنگ، قابل اشتعال، بسیار سمی با بویی شبیه ماهی یا سیر در غلظت های بالا است. این ماده محلول در آب است ومی تواند در دستگاه گوارش یا تنفسی به حالت گاز در آید. سنگین تر از هوا است، بنابرین به سمت سطوح پایین حرکت می کند. برخلاف آرسنیکهیچ پادزهر ویژه ای برای مسمومیت با آرسین وجود ندارد. آرسین به طور تجاری در دسترس است و به عنوان دوپانت در صنعت نیمه رسان اها وصفحات فلزی به کار می رود. استنشاق معمول ترین راه مسمومیت می باشد و با نشانه هایی از جمله بی حالی، گیجی، لرز، سردرد، تهوع، احساستشنگی، شکم درد و ... همراه است. تهوع، استفراغ، درد ناحیه شکم جزء اولین نشانه ها هستند که طی چند دقیقه تا 24 ساعت، متعاقب تماسظاهر می شوند. احتمال استفاده از آن برای آلوده سازی مواد غذایی کمتر از آرسنیک است چون شکل گازی آرسین امکان افزودن آن را به موادغذایی کاهش می دهد، همچنین بوی زننده آن عامل محدود کننده دیگری از این ماده به شمار می رود. جیوه سم اعصاب است و به طور طبیعی بهعنوان فلز و جزء ترکیبات مواد آلی و غیر الی دیده می شود. این فلز در دمای اتلق مایع و دارای جلای نقره ای و بدون بو می باشد و قابلیت تبخیر بهصورت گازی بدون رنگ و بو را دارا است. باکتری ها جیوه را به متیل جیوه تبدیل می کند که ماده حاصل قادر به نفوذ در زنجیره غذایی است. متیلجیوه و جیوه گازی خطرناک تر از اشکال دیگر جیوه هستند، چون به راحتی به مغز می رسند و احتمالا در ساخت پروتئین اختلال ایجاد می کنند. ازجیوه برای آلوده سازی عمدی میوه ها در چندین مورد در خاورمیانه استفاده شده است. مواردی از بیماری ناشی از مسمومیت با جیوه حادث شدهاست. تالیوم فرآورده فرعی فرآیند خالص سازی فلزات است و در صنایع الکترونیک به کار می رود.این ماده به طور گسترده در دسترس است ومی تواند به طرق مختلف (بلع، استنشاق، تماس پوستی) وارد بدن شود. استنشاق ممکن است باعث صدمه دیدن دستگاه عصبی مرکزی شود. تالیوماغلب از طریق آب و خاک وارد گیاه می شود و به طور معمول مقدار کمی از آن وارد بدن می شود. غلظت طبیعی فلزات سنگین در خاکها (به استثناءخاکهای فلزی) برای موجودات زنده بی خطر است البته فعالیتهایی مانند حفاری و تولید انرژی و همچنین فعالیتهای کشاورزی سبب افزایش غلظتاین عناصر در مناطق غیرآلوده شده اند، خوشبختانه گیاهان خاصی از لحاظ توانایی جذب و تجمع فلزات انتخابی در جوانه های خود و در سطوحیکه برای گیاهان معمولی سمی است تکامل یافته اند در یک طرح پالایش (احیاء)، این گیاهان ممکن است برای خارج سازی آلاینده های فلزی اززمین، مورد استفاده قرار بگیرند، این فلزات سپس از طریق روش های استخراج بازیافت میشوند همچنین گیاهان برهمکنش و روابطی را باموجوداتی برقرار می کنند که می توانند سبب تشدید تجزیه یا تبدیل آلاینده های خاص در منطقه ریشه گیاه شوند و بدین ترتیب محصولاتی راتولید نمایند که دیگر برای محیط مضر و خطرناک نیستند.

کلیدواژه ها:

آرسنیک ، آرسین ، جیوه ، تالیوم ، گیاه پالایی