اثر زمان های برداشت بر کمیت و کیفیت اسانس گیاه دارویی گشنیز تحت شرایط تنش خشکی

گشنیز (.Coriandrum sativum L) گیاهی یکساله از خانواده چتریان است. کمبود آب در ایران مهمترین عامل محدود کننده تولید در صنعت کشاورزی است. تنش خشکی در مراحل مختلف رشد، اثرات متفاوتی بر کاهش عملکرد بهینه و کیفیت گیاهان دارویی دارد. بنابراین تاثیر این عامل محدوده کننده در مراحل مختلف رشدی گیاه گشنیز از لحاظعملکرد کمی و کیفی و خصوصیات اسانس ضروری به نظر می رسد. این پژوهش بصورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار شامل تیمار تنش خشکی (در سه سطح عدم تنش (شاهد)، تنش در سطح 60 درصد ظرفیت زراعی مزرعه و تنش در سطح 30 درصد ظرفیت زراعی مزرعه) و تیمار زمان های مختلف برداشت (در سه سطح برداشت در زمانهای دوره رویشی، گلدهی و اتمام دانه بندی) در سال زراعی 90-1389 در مزرعه تحقیقات کشاورزی و گیاهان دارویی مجتمع آموزش عالی تربت حیدریه اجرا گردید. نتایج نشان داد تیمارها بر درصد و عملکرد اسانس و همچنین درصد ترکیبات تشکیل دهنده اسانس اثر معنیداری در سطح یک درصد داشتند. مقایسه میانگین داده ها نشان داد افزایش تنش خشکی باعث کاهش عملکرد و اجزای آن گردید. بیشترین درصد اسانس و ترکیبات اصلی آن (لینالول، آلفا پینن، گاماترپینن، ژرانیول استات، کامفور) در تیمار تنش ملایم مشاهده شد که با سایر تیمارهای تنش اختلاف معنی داری داشت. تأخیر در برداشت باعث افزایش عملکرد و اجزای عملکرد تا مرحله دانه بندی گردید. بیشترین درصد اسانس و مقادیر ترکیبات اصلی اسانس در مرحله دانهبندی مشاهده شد که بطور معنیداری بالاتر از سایر مراحل برداشت بود. در حالیکه میزان دو ترکیب 2-دکنال و 2- دکنول تغییرات متفاوتی نسبت به سایر ترکیبات اسانس نشان دادند. بطور کلی بالاترین عملکرد گیاه در شرایط عدم تنش و مرحله دانهبندی بدست میآید در حالیکه بالاترین درصد اسانس و ترکیبات کیفی اسانس در تیمار تنش ملایم و مرحله دانهبندی مشاهده گردید. بنابراین میتوان نتیجه گرفت برای کسب حداکثر کیفیت و درصد اسانس و حصول عملکرد قابل قبول، گیاه گشنیز تحت تنش ملایم خشکی قرار گرفته و برداشت گیاه در مرحله اتمام دانه بندی صورت پذیرد.

کلیدواژه ها:

گشنیز ، تنش خشکی ، مراحل برداشت ، درصد و عملکرد اسانس