در تکاپوی هنر اسلامی

درباره پیدایش هنر اسلامی مطالب فراوان نگاشته شده است ، با این کماکان ابهاماتی در این باب وجود داشته است. دراین مقاله بر آنیم تا با استفاده از کتب و مقالات معتبر علمی – مطالعات کتابخانه ای- ضمن معرفی اساس شکل گیریهنر اسلامی – یا همان هنری که که بعد از اسلام و مقارن با آن شکل گرفته – بپردازیم و در آخر با گریزی از مباحث زیبایی شناسی به برخی از ابهامات وارده و راز جاودانگی این هنر پاسخگو باشیم.آنچه امروز به معنای هنر آمده است، هنر به معنی خاص است که با ابداع سر و کار پیدا میکند. نه هنر عام که عرفان و معرفت در زمره آن است. اما هنر به معنیعام به عبارتی نسبت بیواسطه و حضوری انسان با اسمی است که مظهر آن« فنا فیالله » است و این نسبت در تمام مراتب کمال است. اما عالیترین مرتبه هنر عام عبارت از مقامی استکه صوفیه بهتعبیر کردهاند. هنر به این معنیخاصاساساً راهش عبارت از صورتهای خیالی است منتهی کمال آن وقتی و به شرطیاست که انسان از این صورتها کنده شود و تعالیحاصل کند. هنر اصیل اسلامی نیز با صورتهای خیالی تحقق پیدا میکند، در اینجا صورتهای خیالی واسطهای برایتعالی به اسمالله میشوند.در هنر اسلامی تکرار مضامین و صورت ها ، همان کوشش دائمی برای رفتن به اصل و مبدا است. نکته اساسی در هنر اسلامی توحید است. انتخاب نقوش هندسی ، اسلیمی و ختایی و کمترین استفاده از نقوش انسانی ، تاکید بر این اساس دارد. شریعت اسلام صور و سبکهای خاصی از هنر را تجویز نمیکند بلکه قلمروهای تجلیات هنر را هنر معین میسازد.زیبایی در اسلام تابع نوعی نگرش عرفانی است .به باور حکمای اسلامی، زیبایی های موجود در این عالم، جلوه های مفیدی از زیباییمطلق یعنی حق تعالی هستند. از دیدگاه اسلام و قرآن سرچشمه همه چیز از خداست و پایان همه چیز نیز به سوی - غایت زیباییدر کمال است -.پس بطور کلی می توان گفت : هنر اسلامی اساساً از توحید یعنی پذیرش وحدت الهی یا مشاهده آن سرچشمهمیگیرد.

کلیدواژه ها:

هنر ، اسلام ، زیبایی شناسی ، هنر اسلامی ، جاودانگی