چالش ها و فرصتها صادرات غیرنفتی از نقطه نظر مؤلفه های دانش با رویکرد مقابله با تحریم های اقتصادی

فعالیت های تحقیق و توسعه در هر کشور عامل اصلی رشد و شکوفایی اقتصادی است که موجب نوآوری و در نتیجه سبب بهبود کیفیت و تنوع کالا و خدمات و کاهش هزینه های تولید و افزایش قدرت رقابت پذیری و وابستگی متقابل می شود. نگاهی به مؤلفه های دانش در کشورهای توسعه یافته و مقایسه آن با کشورهای در حال توسعه نشان می دهد حدود 3-2 درصد از تولید ناخالص کشورهای توسعه یافته به فعالیت های تحقیق و توسعه اختصاص می یابد در حالی که کشورهای در حال توسعه کمتر از یک درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به فعالیت های تحقیق و توسعه اختصاص می دهند. بر اساس تئوری های جدید تجارت بین الملل، تحقیق و توسعه شرکای تجاری از طریق واردات کالاهای واسطه ای و سرمایه ای می تواند مانند تحقیق و توسعه داخلی نقش اساسی در رشد صادرات کشور ایفاء نماید. زیرا تجارت بین الملل کشور را قادر به دستیابی به تولیدات واسطه ای و ابزار آلات سرمایه ای، کپی سازی فناوری خارجی و تبدیل آنها برای استفاده در داخل می نماید. در نتیجه با انتقال تحقیق و توسعه و فناوری مناسب و تبدیل مواد خام صادراتی به کالا، صادرات کالا بویژه صادرات با فناوری بالا جانشین صدور مواد خام و افزایش تعامل و وابستگی متقابل و کاهش درجه تحریم پذیری اقتصاد ایران است. جامعه آماری اقتصاد ایران است که آمارهای کلان مربوط به انباشت تحقیق و توسعه داخلی، انباشت تحقیق و توسعه خارجی، سرمایه انسانی (شاغلین دارای تحصیلات بالاتر از دیپلم)، صادرات غیرنفتی اقتصاد ایران، واردات کالا به تفکیک شرکای تجاری کشورهای عضو OECD و انباشت تحقیق و توسعه داخلی کشورهای عضو OECD می باشد. دوره زمانی مورد مطالعه 2010-1970 بوده و آمارهای مورد نیاز به قیمت ثابت (سال پایه 2000 میلادی) است. نتایج بیانگر شکاف عمیق فناوری اقتصاد ایران با اقتصاد ج هانی، اتکاء صادرات غیرنفتی به عوامل سنتی تولید (نیروی کار و سرمایه فیزیکی) و از سوی دیگر فناوری وارداتی، پائین بودن نسبت هزینه های تحقیق و توسعه به ارزش افزده اقتصاد، فقدان مکانیزم عرضه و تقاضا در فعالیت های تحقیق و توسعه بدلیل اتخاذ سیاست های ناصحیح اقتصادی (پولی، مالی، ارزی و تجاری) که م وجب تحریف قیمت نسبی عوامل به نفع بکارگیری سرمایه فیزیکی و فناوری وارداتی و به ضرر سایر عوامل تولید مانند مؤلفه های دانش (سرمایه انسانی و فعالیتهای تحقیق و توسعه) گردیده است. در نتیجه شاهد کاهش قدرت رقابت پذیری و وابستگی یک جانبه اقتصاد ایران به اقتصاد جهانی خواهیم بود.

کلیدواژه ها:

صادرات غیرنفتی ، تحقیق و توسعه ، سرریز فناوری ، تحریم اقتصادی