تدوین چارچوب مفهومی و روش شناختی مطالعه و ترسیم ابعاد بحران های اجتماعی ناشی از سوانح طبیعی آینده

ابعاد گسترده چالش ها و پیچیدگی های اجتماعی ناشی از سوانح طبیعی بر همگان روشن و در شرایطی بغرنج است. برنامه ریزی پیشگیری ازوقوع سوانح و کاهش اثرات و خسارات کالبدی ناشی از سوانح طبیعی همواره با جدیت در دستور کار مهندسان و مدیران پیشگیری با رویکردمهندسی قرار گرفته و معمولا توجه اندکی به بحران های اجتماعی در مقابل اقدامات کالبدی شده است. این امر نه به دلیل تعلل محققان ودانشمندان که بیشتر به دلیل پیچیدگی و مبهم بودن این حوزه از علوم برای تشخیص واکنش گسترده اجتماع در سوانح طبیعی است. از این روبیشتر تحقیقات انجام شده در این حوزه به شناخت و توصیف اثرات اجتماعی اکتفا کرده اند و پیش بینی و آینده نگری در این حوزه کماکان درهاله ای از ابهام قرار دارد.کشور ایران به عنوان یکی از کشورهای سانحه خیز جهان در سال های متمادی اثرات کالبدی و اجتماعی فراوانی را از سوانح طبیعی تحمل وگاهی در معنای عام مدیریت کرده است. بدون سوگیری نسبت به کیفیت اقدامات انجام شده، به راحتی می توان دریافت که پیچیدگی های اینحوزه مدیران را بر آن داشته که اقدامات دراز مدت شناخت و کاهش اثرات اجتماعی بلایا را نا دیده گرفته و به اقدامات ضربتی و کوتاه مدت درهنگام وقوع سوانح بسنده کنند.بر محققان و صاحب نظران این حوزه پوشیده نیست که اقدامات کاهش اثرات اجتماعی سوانح طبیعی نیازمند برنامه های دراز مدت است وانرژی بسیار زیاد و عزم جدی مدیران دست اندکار را می طلبد. لازم به ذکر است مطالعات بحران های اجتماعی به راحتی مشمول قوانین و اصولشرایط عادی مطالعات اجتماعی نیستند، چرا که این حوزه مطالعاتی -علی رغم تعلق اسمی به گروه مطالعات علوم اجتماعی- از آن سو که دربستر و بافت مطالعات مدیریت بحران قرار می گیرند از تفاو تهای قابل توجهی با سایر مطالعات علوم اجتماعی برخوردار است. از دیگر سومطالعه بحران های اجتماعی با تعمیم نتایج گذشته از طریق برون یابی روند همواره میسر نیست، چرا که عدم قطعیت های فراوانی در این زمینهوجود دارند که نیاز به آینده پژوهی نظام مند است.این مقاله با مروری بر ادبیات موجود در زمینه مدیریت بحران های اجتماعی ناشی از سوانح طبیعی و ضمن تاکید بر نظریات اجتماعی مدیریتبحران و اثرات اجتماعی پس از وقوع سوانح طبیعی با نگاهی دقیق تر به مفاهیم و روش های مورد استفاده برای این حوزه در حوزه مطالعات آیندهو آینده پژوهی اثرات اجتماعی سوانح طبیعی می پردازد.روش شناسی این مطالعه از منظر هدف مطالعه ای اکتشافی است و نظر کیفی یا کمی بودن در دسته مطالعات کیفی و از حیث دوره زمانی،مطالعه ای متمرکز بر دوره آینده است. ابزارهای این پژوهش در این مقاله مرور ادبیات و اسناد موجود در زمینه مدیریت بحران های اجتماعیناشی از سوانح طبیعی است.چارچوب حاصل از این مقاله می تواند به عنوان مروری اولیه با نگاهی آینده پژوهانه به موضوع اثرات اجتماعی سوانح طبیعی مورد استفاده قرارگیرد و بستر و دریچه ای جدید به مطالعه اثرات اجتماعی سوانح طبیعی در کشور با رویکردی آینده پژوهانه برای محققان این حوزه فراهم سازد.