حفاظت ذخایر ژنتیکی گیاهان منابع طبیعی ایران در شرایط دمای فراسرد

ایران با داشتن حدود 8000 گونه گیاهی که از این تعداد نزدیکبه 2000 گونه آن بومی م یباشند، از کشو رهای غنی از نظر تعداد و تنوعگون ههای گیاهی است. حفظ ذخائر توارثی گیاهی و جلوگیری از فرسایشو انقراض این گون هها بویژه گون ههای بومی و در حال خطر، از اهمیت ویژ های برخوردار م یباشد. در کنار رو شهای مرسوم حفاظت از گون هها،از قبیل ایجاد مناطق حفاظت شده، با غهای گیاهشناسی و بانک ژن بذورگیاهی، ذخیر هسازی در شرایط فراسرد ) cryopreservation ( در دمای-196°C نیز روشی است منحصربفرد در حفاظت از ژرم پلاسم گون ههایگیاهی به شمار م یرود. با بکارگیری این تکنولوژی م یتوان نمون ههایگیاهی نظیر بذر، اندا مهای زایشی رویشی و سلو لهای گیاهی را برایبلندمدت نگهداری نمود. حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهان منابع طبیعی ایرانیکی از محور یترین وظایف قانونی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتعکشور است که از سال 1347 اقدامات مهم پژوهشی برای این منظور انجامیافته است. بنابراین گروه زیست ف نآوری منابع طبیعی، در راستای وظیفهمذکور از سال 1384 برای اولین بار در ایران پژوه شهای گستر های درزمینه حفاظت ذخایر ژنتیکی گیاهان منابع طبیعی ایران در شرایط دمایفراسرد را آغاز نموده است. بذور 11 گونه مرتعی، بیابانی و دارویی و 17گونه جنگلی از رویشگا ههای طبیعی آنها جمع آوری گردید. قبل از انتقالبه ازت مایع، بذور با سه پیش تیمار شامل ویتریفیکاسیون با استفاده ازPVS2، Desiccation و گلیسرول% 30 تیمار و سپس وارد ازت مایع یا-196°C گردیدند. بسته به گونه گیاهی، بذور بمدت 1 هفته، 1 ماه، 1 سالو یا حتی 26 ماه در ازت مایع نگهداری گردیدند. پس از خروج بذور از ازتمایع در معرض پ ستیمارهای دمای و شیمیایی و سپس شستشو، موردآزمایشات جوان هزنی قرار گرفتند. درصد بالای زند همانی بذور اکثر قریب بهاتفاق گون ههای مرتعی، بیابانی و دارویی و بیشتر گون ههای جنگلی پس ازخروج از ازت مایع، در بررس یهای آزمایشگاهی و گلخان های نشان داد کهدر مقابل شرایط فراسرد متحمل بودند. گیاهانی که در شرایط گلخانه ازبذور فراسردی تولید شدند به صورت طبیعی رشد نمودند و در مقایسه باگیاهان شاهد هیچگونه علائم سوء و غیر طبیعی در آنها مشاهده نگردید.بذور بعضی از گون ههای جنگلی مانند Castanea sativa به محض ورودبه ازت مایع از بین رفتند و دمای فراسرد باعث مرگ بذور این گونه گردید.از بذور 6 گونه مرتعی، دارویی و بیابانی و جوانه انتهایی 7 گونه جنگلیجم عآوری شده از رویشگا ههای طبیعی اقدام به تولید جوان ههای عاری ازآلودگی و کالوس گردید. آنگاه نمون ههای جوانه و فولیکو لهای سلولی بادو پیش تیمار Vitrification و Encapsulation–Dehydration تیمارو سپس وارد ازت مایع گردیدند. پس از یک هفته نمون هها از ازت مایعخارج و در معرض پ ستیمارهای دمای و شیمیایی و سپس شستشو،بر روی محی طهای کشت حاوی هورمو نهای مختلف منتقل گردیدند.زند همانی و رشد نمون ههای فراسردی در شرایط in vitro بررسی گردید.درصد زند همانی و رشد آنها از 0% تا 100 % در گون ههای مختلف باتوجهبه پتانسیل ژنتیک یشان متغییر بود. در بعضی از گون هها مانند Ferulagummosa که فقط دارای 1 جوانه بودند از محور جنینی استفاده شد.تلا شهای ما مبین پدید آمدن امکان کاربردی کردن این تکنولوژی برایتعداد بسیاری از گون ههای گیاهی است. همچنین پیشگام بهر هگیری ازاین تکنولوژی در ایران مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور است.ایران در بین کشورهای منطقه و تعداد زیادی از کشورهای در حال توسعهو حتی توسعه یافته، پیشگام در بکار بردن تکنولوژی فراسرد در نگهداریبلند مدت گون ههای منابع طبیعی م یباشد. بنابراین آینده در دست ماست.واژگان کلیدی: حفاظت در شرایط دمای فراسرد، ،cryopreservationژرم پلاسم، کرایو، گون ههای مرتعی، بیابانی، دارویی و جنگلی،Vitrification Desiccation و .Encapsulation–Dehydration