تحلیلی بر علل اصلی شکل گیری مناطق حاشیه نشین در کلان شهر تهران (نمونه موردی: دره فرحزاد)

با آغاز قرن بیست و یکم، جمعیت جهان به بالاترین رقم خود در طول تاریخ رسید و همزمان شهرنشینی نیز متراکم ترین و انبوه ترین دوران خود را آغاز کرد. بنابراین در روندی جهانی و با افزایش جمعیت جهان، جمعیت شهری رو به افزایش گذاشت که با بالا بودن سهم کشورهای در حال توسعه از این رشد، بویژه در چند دهه پایانی قرن بیستم، این کشورها با شهری شدن شتابانی روبرو شدند که پیامدهای مختلفی همچون فقر، بیکاری، مسکن نابهنجار و ... از جمله مهمترین آنها بوده است. تمرکز فقر و ایجاد حاشیه نشینی در شهرها، در طول چند قرن اخیر و به موازات صنعتی شدن جهان، تأثیرات نامطلوبی بر شهرها می گذارد. سرعت رشد شهرنشینی در کشورهای در حال توسعه بیشتر از کشورهای توسعه یافته است. در ایران نیز شهرنشینی با روندی سریع و شتابان همراه بوده و این رشد شتابان، مسائل و معضلات بسیاری برای شهرهای ایران به دنبال داشته است. در این میان، حاشیه نشینی به عنوان آئینه تمام نمای مسائل شهری، جایگاه و اهمیت خاصی در تحقیقات اجتماعی دارد. در این میان کلان شهر تهران بالاترین آمار حاشیه نشینی در میان شهرهای کشور را داراست و این خ ود ضرورت توجه و بررسی این موضوع را نشان می دهد. در این مقاله با توجه به ویزگی های مناطق حاشیه نشین دره فرحزاد، تأثیرات اجتماعی این پدیده بر شهر مورد بررسی قرار گرفته، راه حل های رایج و متعارف و نتایج و میزان کارآیی آنها در حد امکان بررسی شده است. روش تحقیق مورد استفاده، توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات، بصورت کتابخانه ای (اسنادی) و میدانی می باشد و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از نرم افزار های SPSS, Excel و ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که اغلب ساکنین مهاجرین روستایی و مهاجرین (افغانی و پاکستانی) هستند و این منطقه بدون برنامه ریزی و نظارت مدیران شهری، نداشتن فرهنگ شهرنشینی ساکنین و ناهماهنگی میان سازمانهای ارائه دهنده خدمات شهری، شکل گرفته و در چند سال اخیر گسترش یافته است و در نهایت رویکرد توانمندسازی به عنوان رویکرد مطلوب در ساماندهی حاشیه نشینی در دره فرحزاد ارائه شده است.

کلیدواژه ها:

فقر ، حاشیه نشینی ، شهرتهران ، دره فرحزاد