مصرف بی‌رویه اموال عمومی از نظر معارف اسلامی

در قرآن مجید سه واژه آمده که بیانگر سه خصلت زشت و مبغوض نزد خداوند است. 1- اتراف 2- اسراف 3- تبذیر اتراف به معنای زندگی بر مبنای اصل التذاذ و خوش گذرانی و غفلت از هدف داری دستگاه آفرینش و جایگاه انسان در جهان است و اسراف به معنای مصرف بی رویه و یا به تعبیر دیگر مصرف غیر منطقی از منابع طبیعی است و تبذیر به معنای تلف کردن و تضیع منابع است. قرآن معاندین مترفین را رسولان الهی معرفی می‌کند، و در مورد مسرفین می‌فرماید: انّالله لا یحب المسرفین و نسبت به اهل تبذیر می‌فرماید: اِنّ المبذرین کانوا اخوان الشیاطین ، یعنی آنان برادران شیاطین‌اند. واژه اسراف کاربرد فراوانی در بین مردم دارد و همه مصارف بیش از حدّ را شامل می‌شود. دائره‌ای وسیع دارد که از دور ریختن اضافی یک غذا تا هدردادن منابع عظیم را شامل می‌شود. استقصاء همة موارد نیز غیرممکن است در این فصل تنها پاره‌ای موارد ذکر می‌گردد این یک اصل کلی است که هر زیاده‌روی در مصرف اسراف است چنانچه علی(ع) می‌فرماید: «کلّما زاد علی الاقتصاد اسراف» «هر چه از حدّ میانه روی بگذرد اسراف است». اسراف در همة قسمت‌های زندگی متصور است. غالباً اذهان مردم از اسراف به مصرف گرائی و زیاده‌روی در مصرف منتقل می‌شود امّا اسراف در تولید نیز واقع می‌شود. اصولاً اسراف در تولید و مصرف مانند دو حلقة تحت تأثیر هم است. کنترل تولید نقش مهم و بسزایی در شکل دادن به مصرف دارد. تولید کالاهای لوکس، پرخرج و تشریفاتی، هدر دادن سرمایه‌ها، وقت و نیروی انسانی است. بودجه‌ای که صرف تولید برخی کالاهای لوکس و تجمّلی می‌شود اگر صرف سرمایه‌گذاری در قسمت صنعت، کشاورزی و خدمات گردد می‌تواند موجبات رشد و توسعه کشور را فراهم آورد. تولید کالاهای کم مصرف و تجملی موجب ایجاد بازار کاذب، مصرف نادرست و در نتیجه هدر رفتن سرمایه‌ها می‌شود. تولید کنندگان کالاها،‌ در این قسمت نقش مهمّی را بر عهده دارند، قوام یک ملت به قوام در بخش تولید وابسته است بخش تولید و مصرف جدا از یکدیگر نیستند. بی توجهی به کیفیّت و مرغوبیت کالا در مرحلة تولید موجب اسراف در مرحلة مصرف و تضییع و تلف می‌شود. تولید کنندگان کالاهای صنعتی اگر دقت لازم را در تولید یک قطعة صنعتی به کار نبرند علاوه بر هدر دادن سرمایة وقت و نیروی انسانی و سلب اعتماد عمومی باعث اسراف در مصرف می‌گردند. به عنوان مثال نانوایان که تولید کنندة بهترین و با ارزش‌ترین مادة غذائی مردم هستند، اگر در تهیة نان بی‌توجهی نمایند باعث اسراف و هدر رفتن در این ماده غذائی می‌گردند. اسراف دائره وسیعی دارد که از بخش کشاورزی گرفته تا بخش صنعت و خدمات همه را شامل می‌شود، اسراف را به دو بخش می‌توان دسته‌بندی کرد اسراف در اموال شخصی و اسراف در اموال عمومی.