بررسی راهکار علاج بخشی بند انحرافی قازان قایه مراوه تپه واقع در استان گلستان

در طی سالهای گذشته، تأسیسات آبی مختلفی در سطح کشور مطالعه و اجرا شده است. در این بین مهمترین سازهای که برای تأمین آب از رودخانهها مورد توجه قرار گرفته، احداث بندهای انحراف به منظور بالا آوردن سطح آب در رودخانه و استفاده از آب بهنگام آن برای مصارف مختلف کشاورزی است . در اثر عدم طراحی مناسب بندهای انحراف و یا مشکلا ت اجرایی آن ها، برخی از این سازه ها دچار تخریب یا عدم بهرهبرداری مناسب م ی شوند . از مهمترین مشکلات طراحی بندهای انحراف و نیز بهره برداری از آن، رسوبگذاری شدید در نزدیکی آبگیر بند و عدم تکافوی عبور سیلاب از روی سرریز و دور زدن بند انحراف می باشد. فرسایش در پایین دست بن د انحراف و عدم استفاده از مصالح مناسب از دیگر عوامل مهم در تخریب این سازه ها است . بند انحرافی قازان قایه در سال ۱۳۷۶ در نزدیکی روستای قازان قایه از توابع شهرستان مراوه تپه واقع در استان گلستان بر روی رودخانه اترک به منظور آبرسانی به حوضچه مکش ایستگاه پمپاژ مجاور رودخانه احداث شده است . ایستگاه پمپاژ مذکور در سال های قبل از احداث بند انحرافی مورد بهره برداری قرار گرفته که به دلیل انتخاب نامناسب محل حوضچه مکش در بستر رودخانه، یک بند انحرافی در پایین دست حوضچه مکش، به منظور تأم ین آب مورد نیاز ای ستگاه پمپاژ، طراحی و اجرا شده است . انتخاب محل نامناسب برای ایستگاه پمپاژ که در مسیر دشت سیلابی رودخانه واقع شده است، باعث افزایش سرعت و تنش های موضعی در محل بند انحراف شده که در نتیجه وقوع آبشستگی کف و دیوارههای پایین دست رودخانه موجب واژگون شدن دیواره ساحل چپ و قسمتی از سازه سرریز بند انحراف شده است. در این مقاله، ابتدا به بررسی عوامل مختلف واژگون شدن بند انحرافی قازان قایه پرداخته شده و سپس طرح جدیدی به عنوان راهکار علاج بخشی تأسیسات ایستگاه پمپاژ و بند انحرافی یادشده ارائه شده است . در پژوهش حاضر، عبور سیلاب از محل بند انحرافی موجود به لحاظ هیدرولیکی مدلسازی شده و علل آبشستگی و فرسایش پایین دست بند انحرافی مورد بررسی قرار گرفته است . در ادامه با در نظر گرفتن موارد فوق و با ارائه یک طرح مناسب، عوامل تخریبی موجود تا حد امکان کاهش داده شده است.

کلیدواژه ها:

ایستگاه پمپاژ ، بند انحرافی ، تخریب ، رودخانه اترک ، راهکار علاج بخشی ، فرسایش و آبشستگی