بررسی اثربخشی و نحوه اجرای روش‌های مورد استفاده در پیشگیری و درمان اختلال استرس پس از سانحه در ایران

بیان موضوع: روند رو به رشد سوانح در جهان و ایران، دامنه پیامدهای روانی مختلف ناشی از سوانح و توجه به آن‌ها را وسعت بخشیده است. اختلال استرس پس از سانحه را شاید بتوان مهم‌ترین پیامد روانی شایع در سوانح دانست که در صورت عدم پیشگیری و درمان می‌تواند کیفیت زندگی فرد و کارکردهای طبیعی خانواده و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند را تحت تاثیر قرار داده و بازگشت مجدد به شرایط عادی را با دشواری و تاخیر مواجه نماید. برای پیشگیری از فعال شدن موارد در معرض خطر بیشتر و نیز درمان این اختلال، طیفی از روش‌ها وجود دارد. عمده این روش‌ها مبتنی بر دو دسته روش شامل الف) بیان و اصلاح تجربه شخص از وقایع دردناک و ترسناک تجربه شده شامل روش‌های بازگویی روانشناختی و پردازش مجدد و ب)روش‌های رفتاری و رفتاری-شناختی نظیر حساسیت‌زدایی و مواجهه خیالی از جمله روش‌هایی است که تاکنون در ایران مورد استفاده قرار گرفته و گزارش آن در قالب مقالات مبتنی بر پژوهش‌های بانجام رسیده انتشار یافته است. فرضیات، مواد و روش: در این مقاله ضمن معرفی روش‌های مختلف تجربه شده مورد استفاده در پیشگیری و درمان اختلال استرس پس از سانحه در ایران، نسبت به تشریح و مقایسه نتیجه‌بخشی این روش‌ها در موارد مورد استفاده و انتشار یافته و نهایتا جمع‌بندی و ارائه یک نظر تلفیقی یکپارچه در مورد آنها اقدام می‌گردد.نتایج: کارآیی و اثربخشی مجموعه روش‌های مورد استفاده در پیشگیری و درمان اختلال استرس پس از سانحه بسته به سن و جنس مددجویان، شدت اختلال، پیش‌نشانه‌های بروز یافته، ساختار و تیپ شخصیتی موارد مورد پیشگیری و درمان، وضعیت و فضای خانوادگی فرد از نظر میزان حمایت خانوادگی دریافتی و سرانجام مدت زمان و طول دوره درمان، نتایج متفاوتی را نشان داده است. زمان شروع مداخلات درمانی و پیشگیرانه نیز از جمله آیتم‌های مهم در نتایج آن بدست آمد. بنابر این نمی‌توان دسته ثابتی از روش‌ها را برای کلیه موارد در معرض ابتلا مرجح دانست و بسته به ویژگی‌های بر شمرده، یکی از روش‌ها ترجیح خواهد داشت. بنابراین قبل از آغاز هر گونه مداخلات درمانی، بهتر است اطلاعات پایه‌ی اولیه جامعه و نفرات سانحه‌دیده و کانتکس فرهنگی-مذهبی و بافت خانوادگی نفرات در معرض آسیب در این ارتباط شناسایی، بررسی و تحلیل شده و سپس نسبت به تعیین طرح و روش پیشگیری و درمان متناسب با اطلاعات پایه بدست آمده اقدام نمود.