نقش سازمان های غیر دولتی ( NGOs) در حفاظت مشارکتی

ایده انتخاب برخی محیط های طبیعی با ارزش و اعمال مدیریت حفاظتی، برای حفاظت از گنجینه های ارزشمند حیات مانند ژن ها، گونه ها، زیستگاه ها، اکوسیستم ها، چشم اندازها، به سال های پایانی قرن نوزدهم میلادی برمی گردد. امروزه بر اساس استاندارد پذیرفته جهانی 10% از خاک هر کشوری در زمره مناطق حفاظت شده منظور می شود. این درحالی است که برخی کشورهای پیشتاز مانند ژاپن، سطح مناطق حفاظت شده خود را به 17% کشور رسانده اند اگرچه حفاظت از سطوح اندک طبیعی دست نخورده و بکر باقی مانده تا اواسط قرن گذشته از اهمیت قابل توجهی برخوردار بود؛ اما باید اذعان نمود که این دسته محیط های طبیعی، نادر هستند. به این جهت، تاکید بر محیط های طبیعی کمتر دست خورده و دارای ارزش های زیستی معطوف است که انسان ها در آن حضور دارند و از آن بهره برداری می کنند. الگوی جهانی برای حضور انسان ها در مناطق حفاظت شده، الگوی فعالیت های اقتصادی پایدار بر اساس توان اکولوژیک محیط است. پیشرفت اقتصادی جوامع انسانی در این مناطق باید با تکیه بر پایداری اجتماعی، فرهنگی و اکولوژیک صورت پذیرد. متاسفانه مدیریت مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست در ایران ، به صورت سنتی صورت می گیرد. در این شیوه مدیریت، یا تاکید بر خروج مردم و فعالیت های آن ها توسط محیط بانان مسلح است، و یا منطقه به ظاهر حفاظت شده می باشد اما کاربری ها و بهره برداری ها، همخوان با توان اکولوژیک منطقه نیست. در این مقاله شیوه ابتکاری انجمن پایشگران محیط زیست ایران برای حفاظت با مشارکت جوامع محلی که برای اولین بار در ایران به مورد اجرا گذاشته شده است، در منطقه حفاظت شده جاجرود و پارک های ملی خجیر و سرخه حصار ارایه می شود. نام این طرح خجیر بان است که طی دو سال گذشته گام هایی از آن به اجرا درآمده است. شکل(1) تصویر ماهواره ای و جانمایی پارک های ملی در منطقه حفاظت شده جاجرود را نمایش داده است.